Từ những bản làng ẩn mình nơi lưng chừng núi, những sản vật đồng bào dân tộc thiểu số mang linh hồn của đại ngàn như trà hoa vàng, chè Shan tuyết, thổ cẩm, mắc ca… đã không còn bó hẹp trong phiên chợ bản. Giờ đây, những tinh hoa của núi rừng đang "rảo bước" trên hành trình hội nhập, không chỉ đến với phố thị, mà còn băng qua biên giới, gõ cửa những thị trường khó tính nhất trên thế giới.
Hội chợ các sản phẩm OCOP xuất khẩu 2025 – VIETNAM COCOPEX 2025, diễn ra từ ngày 1 đến 3/8/2025 tại Hà Nội, do Bộ Công Thương phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, UBND TP. Hà Nội, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam cùng sự đồng hành của các bộ, ngành, địa phương và tổ chức xúc tiến thương mại trong và ngoài nước. Sự kiện còn đón sự hiện diện của các đại sứ, đại diện cơ quan ngoại giao, tổ chức quốc tế, hiệp hội doanh nghiệp nước ngoài, kênh phân phối, nhà nhập khẩu và đoàn thu mua quốc tế một mạng lưới kết nối toàn diện từ sản xuất tới tiêu thụ.
Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân khẳng định: với lợi thế đa dạng về tài nguyên, khí hậu và văn hóa bản địa, Việt Nam không chỉ thành công với các nông sản thế mạnh mà còn sở hữu hàng loạt đặc sản, sản vật và làng nghề truyền thống thể hiện rõ nét nhất qua các sản phẩm OCOP. Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” đã và đang đóng vai trò chủ lực, giúp sản phẩm từ khắp mọi miền, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa, tiếp cận người tiêu dùng trong nước và vươn ra thế giới, đáp ứng cả những tiêu chuẩn khắt khe nhất.
“Trong những năm gần đây, cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam ngày càng hướng tới xây dựng các sản phẩm theo tiêu chuẩn OCOP. Điều này đã tác động tích cực đến phát triển kinh tế nông thôn, góp phần chuyển đổi từ sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ sang sản xuất theo hướng liên kết chuỗi giá trị, theo tiêu chuẩn, quy chuẩn, có truy xuất nguồn gốc và theo nhu cầu thị trường; khơi dậy tiềm năng đất đai, sản vật, lợi thế so sánh, đặc biệt là các giá trị văn hóa vùng, miền để hình thành các sản phẩm OCOP tích hợp. Nhiều sản phẩm OCOP được đổi mới, sáng tạo để nâng cao chất lượng, tiếp cận thị trường xuất khẩu hướng đến cả những thị trường khó tính, có giá trị cao” - Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân bày tỏ.
Hội chợ năm nay mang đến một điểm nhấn mới: tích hợp nền tảng số, cho phép sản phẩm OCOP tham gia giao dịch trực tuyến, tiếp cận nhanh chóng thị trường quốc tế, giảm chi phí và rút ngắn khoảng cách địa lý. Đây là cơ hội lớn để sản phẩm miền núi, vốn chịu hạn chế về vận chuyển và kênh phân phối, có thể vượt rào cản để vươn xa.
Trong số hàng trăm chủ thể OCOP góp mặt tại hội chợ, nhiều doanh nghiệp từ vùng núi phía Bắc đã vươn lên mạnh mẽ nhờ sự hỗ trợ đúng lúc từ chính quyền địa phương và các chương trình xúc tiến thương mại. Tiêu biểu là Trà hoa vàng Quy Hoa, sản phẩm OCOP 5 sao đến từ vùng cao Quảng Ninh. Vốn là loài cây quý hiếm mọc ở vùng núi cao, trà hoa vàng từng được xem là “dược liệu của vua” bởi giá trị dinh dưỡng và dược tính nổi trội. Từ những vạt rừng nguyên sinh, doanh nghiệp đã phát triển thành vùng nguyên liệu hữu cơ rộng lớn, áp dụng quy trình khép kín từ trồng trọt, chăm sóc, thu hái đến chế biến.
Ông Lê Đức Anh, Giám đốc phát triển sản phẩm - Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ và Xuất nhập khẩu Quy Hoa cho biết: “Ngay từ khi bắt đầu, chúng tôi đã được hỗ trợ giống, vốn và đặc biệt là kết nối giao thương. Chúng tôi liên kết thu mua từ bà con dân tộc thiểu số, giúp họ có thu nhập ổn định quanh năm. Hội chợ lần này, với sự góp mặt của các sàn thương mại điện tử và công nghệ số, mở ra cơ hội lớn để sản phẩm vươn xa”.
Trà hoa vàng Quy Hoa hiện đã có mặt tại nhiều thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Đông. Doanh nghiệp chú trọng đầu tư dây chuyền chế biến sâu, cải tiến bao bì, xây dựng câu chuyện sản phẩm gắn liền với bản sắc vùng cao Quảng Ninh. Dù vậy, ông Đức Anh cũng thẳng thắn chia sẻ, thách thức lớn vẫn là chi phí kiểm định chất lượng quốc tế và sự ổn định của nguồn nguyên liệu khi biến đổi khí hậu ngày càng tác động mạnh đến cây trồng vùng núi.
Tại Lạng Sơn, HTX Sản xuất Dịch vụ Nông sản Bản Quyền Tràng Định đã tạo nên câu chuyện đáng tự hào từ hoa hồi. Là người con dân tộc Nùng, bà Trần Thị Thu Lan - Giám đốc HTX Sản xuất Dịch vụ Nông sản Bản Quyền Tràng Định hiểu sâu sắc giá trị của loại cây này không chỉ là nguyên liệu chế biến gia vị mà còn là hương vị gắn liền với văn hóa bản địa. Từ nguồn nguyên liệu dồi dào, HTX đã đầu tư công nghệ chế biến hiện đại, cho ra đời các sản phẩm OCOP 5 sao như trà túi lọc, muối ngâm chân, gối thảo dược. Những sản phẩm này không chỉ giữ nguyên hương vị đặc trưng của hoa hồi Tràng Định mà còn đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu sang châu Âu, Trung Đông.
Đến với Hội chợ OCOP xuất khẩu 2025, HTX Sản xuất Dịch vụ Nông sản Bản Quyền Tràng Định mang đến sản phẩm đặc trưng nhất của vùng nguyên liệu Tràng Định, đó là trà hoa hồi dạng túi lọc. Đây là đặc sản của Lạng Sơn, vùng đất được thiên nhiên ưu đãi về khí hậu, thổ nhưỡng, nơi hoa hồi có chất lượng tốt nhất cả nước và đã được quốc tế công nhận.
Song song với đó, đây cũng là dịp để các hợp tác xã gặp gỡ cơ quan chức năng để kiến nghị nhiều giải pháp tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp. Bà Lan chia sẻ: “Chúng tôi đã có đơn hàng từ Dubai, nhưng chưa thể ký vì thiếu nhà máy đạt chuẩn Halal. Mong muốn lớn nhất là được hỗ trợ chuyển đổi đất để xây dựng cơ sở chế biến bài bản, đáp ứng đầy đủ yêu cầu kỹ thuật, để xuất khẩu chính ngạch mà không lo vướng mắc”.
HTX hiện tạo việc làm ổn định cho hàng chục lao động địa phương, trong đó phần lớn là phụ nữ dân tộc Nùng. Thu nhập của bà con tăng gấp nhiều lần so với trước đây, khi sản phẩm không còn bán thô giá rẻ mà đã bước vào thị trường hàng hóa giá trị cao. Gian hàng hoa hồi Tràng Định tại hội chợ lần này trở thành điểm nhấn, thu hút đông đảo khách quốc tế tìm hiểu, mua sản phẩm và kết nối hợp tác.
Hội chợ VIETNAM COCOPEX 2025 không chỉ mở ra kênh tiêu thụ, mà còn gửi đi thông điệp rõ ràng: đồng bào dân tộc thiểu số hoàn toàn có thể làm chủ chuỗi giá trị, từ sản xuất, chế biến đến thương mại quốc tế. Mỗi sản phẩm OCOP vùng cao không chỉ mang hương vị, màu sắc của núi rừng, mà còn chứa đựng câu chuyện văn hóa - “tấm hộ chiếu” đặc biệt giúp chinh phục thị trường toàn cầu.
Ông Nguyễn Mạnh Quyền, Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội, nhấn mạnh: “OCOP không chỉ là sản phẩm nông thôn, mà còn là cầu nối giữa truyền thống và hiện đại, giữa bản sắc và hội nhập. Trong giai đoạn mới, sản phẩm OCOP của vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi phải nỗ lực tiếp tục vươn ra thị trường khu vực và quốc tế”.
Hà Nội hiện dẫn đầu cả nước với hơn 3.300 sản phẩm OCOP, trong đó có 6 sản phẩm 5 sao, 22 sản phẩm tiềm năng 5 sao. Sự kết hợp giữa sản phẩm miền núi và sản phẩm của các làng nghề truyền thống đã tạo nên bức tranh OCOP đa sắc, đa giá trị, vừa giàu bản sắc vừa có sức cạnh tranh.
Từ những đỉnh núi cheo leo tới những sàn giao dịch quốc tế, hành trình của sản phẩm OCOP vùng cao không chỉ là câu chuyện làm kinh tế. Đó còn là hành trình gìn giữ tri thức bản địa, khơi dậy nội lực cộng đồng, và quan trọng nhất khẳng định rằng đồng bào dân tộc thiểu số hoàn toàn có thể làm chủ chuỗi giá trị, vươn ra thế giới bằng chính đôi tay và bản sắc của mình.
Hội chợ các sản phẩm OCOP xuất khẩu 2025 – VIETNAM COCOPEX 2025 khép lại, nhưng cánh cửa thị trường vẫn đang rộng mở. Mỗi sản phẩm rời gian hàng hôm nay mang theo hy vọng của cả bản làng, hy vọng về một tương lai không còn cảnh “bán rẻ, làm thuê”, mà thay vào đó là những thương hiệu bản địa có tên trên bản đồ xuất khẩu, có chỗ đứng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Chỉ khi sản vật vùng cao được thế giới trân trọng như chính người làm ra nó, khi đồng bào dân tộc thiểu số được gọi là “chủ thể kinh tế” thay vì “đối tượng hỗ trợ” thì đó mới là thành công trọn vẹn của chương trình OCOP. Và cũng chính khi ấy, hội nhập không còn là giấc mơ của miền xuôi, mà trở thành con đường có thật, bắt đầu từ từng nương hồi, sợi thổ cẩm, búp trà cổ thụ nơi rẻo cao đất Việt.