Xây dựng thương hiệu, nâng cao giá trị cho chè Shan tuyết Hà Giang

Cây xoá đói giảm nghèo của bà con dân tộc

Chúng tôi đến với Hà Giang vào những ngày trời se lạnh đầu Đông, trước thềm Hội nghị Kết nối giao thương giữa nhà cung cấp khu vực Đông Bắc với các doanh nghiệp xuất khẩu gắn với Hội thảo chè Shan tuyết Hà Giang được địa phương tổ chức. May mắn đến với Hà Giang đúng thời điểm thu hoạch chè Shan vụ Thu Đông, chúng tôi mê mẩn ngắm nhìn những búp chè non mơm mởn ngậm đẫm sương đêm, rung rinh trong gió, mỡ màng bám trên những thân cây bạc phếch tháng năm.

Chè Shan tuyết là cây trồng chủ lực của bà con dân tộc thiểu số Hà Giang (Ảnh: TTXVN)

Thời điểm này, người dân đang bước vào vụ thu hoạch chè Thu - Đông năm 2023. Đây là lứa chè cuối trong năm, tuy sản lượng chưa nhiều xong nhờ thời tiết thuận lợi, giá thành ổn định, đã mang lại nguồn thu nhập cho người trồng chè.

Người dân địa phương kể lại, chè Shan tuyết thường được thu hoạch từ 3 đến 4 lần trong năm. Với hương vị đặc biệt thơm ngon, búp chè sau một mùa Đông lạnh giá, ấp ủ chồi non đợi đến mùa Xuân nảy lộc sẽ cho thu hoạch vụ chè đầu tiên vào cuối tháng 3 và đầu tháng 4. Vụ đầu tiên thường cho chất lượng tốt nhất khi Xuân tới, khi thưởng thức nếu tinh ý sẽ cảm nhận được hương vị đặc biệt được kết tinh từ vùng núi nơi đây, mùi thơm dịu nhẹ, vị ngọt chát thoáng nơi đầu lưỡi để rồi người thưởng trà lưu luyến mãi dư vị đọng lại sau khi thưởng thức. Vụ tiếp theo được người dân thu hoạch vào tháng 5 và tháng 6, đây là vụ sẽ cho năng suất cao nhất trong năm. Vụ thứ ba thu hoạch vào tháng 8 và vụ cuối cùng sẽ được tiến hành thu hoạch vào tháng 10 và 11.

Trong những năm qua, tỉnh Hà Giang xác định phát triển vùng chè Shan tuyết, coi đây là cây trồng trọng tâm, xóa đói, giảm nghèo cho người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Chè Shan tuyết là 1 trong 5 loại cây trồng chủ lực của Hà Giang để tập trung nguồn lực, nhân lực, khoa học công nghệ nhằm khai thác hiệu quả lợi thế so sánh về điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng để trở thành sản phẩm nông nghiệp đặc trưng hàng hóa lớn theo chuỗi giá trị gắn với phát triển sản phẩm du lịch. Hà Giang hiện có 1.629 cây chè Shan tuyết cổ thụ được Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam công nhận cây Di sản Việt Nam, đưa Hà Giang trở thành địa phương có số lượng cây chè Shan tuyết cổ thụ được công nhận cây Di sản Việt Nam nhiều nhất cả nước.

Hàng năm, giá trị sản xuất ngành chè đem lại gần 690 tỷ đồng, chiếm khoảng 10% giá trị ngành trồng trọt. Chè Shan tuyết được người tiêu dùng đánh giá cao về chất lượng, được xem là "báu vật" của núi rừng cực Bắc. Đặc biệt, Hà Giang hiện có gần 40 sản phẩm chè của các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh được phát triển thành sản phẩm OCOP địa phương; trong đó, 2 sản phẩm chè xanh và hồng trà nhãn hiệu bà cụ của Hợp tác xã Chế biến chè Phìn Hồ, xã Thông Nguyên, huyện Hoàng Su Phì (Hà Giang) được Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn công nhận sản phẩm OCOP 5 sao quốc gia.

Sản phẩm chè Shan tuyết đạt OCOP 5 sao cấp quốc gia

Chè Shan tuyết sinh trưởng trong điều kiện hoàn toàn tự nhiên dọc theo dãy núi Tây Côn Lĩnh, phân bố tập trung ở 5 huyện: Hoàng Su Phì, Xín Mần, Bắc Quang, Quang Bình, Vị Xuyên và Thành phố Hà Giang.

Danh tiếng chè Shan tuyết của Hà Giang không chỉ chinh phục thị trường trong nước mà còn xuất khẩu tới 20 quốc gia khác trên thế giới, với sản phẩm chè đa dạng như chè đen, chè xanh, chè vàng, hồng trà, chè Phổ Nhĩ.

Tăng giá trị cho chè Shan tuyết Hà Giang

Thông tin tại Hội nghị Kết nối giao thương giữa nhà cung cấp khu vực Đông Bắc với các doanh nghiệp xuất khẩu gắn với Hội thảo chè Shan tuyết Hà Giang cho thấy, giai đoạn 2016 - 2020, chè Shan tuyết được tỉnh Hà Giang xác định là một trong những cây trồng chủ lực để thực hiện Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp; Nghị quyết số 17 NQ/TU của BCH Đảng bộ tỉnh Hà Giang về phát triển nông nghiệp đặc trưng hàng hóa chất lượng cao theo chuỗi giá trị giai đoạn 2021 - 2025 cũng xác định, Chè Shan tuyết là 1 trong 5 loại cây trồng chủ lực để tập trung phát triển thành sản phẩm nông nghiệp đặc trưng hàng hóa theo chuỗi giá trị gắn với phát triển sản phẩm du lịch. Đây là điều kiện thuận lợi để giá trị sản phẩm chè Shan tuyết Hà Giang tiếp tục phát triển, khẳng định thế mạnh, thương hiệu trên thị trường trong nước và quốc tế.

Hội nghị Kết nối giao thương giữa nhà cung cấp khu vực Đông Bắc với các doanh nghiệp xuất khẩu gắn với Hội thảo chè Shan tuyết Hà Giang tìm giải pháp thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm chè Shan tuyết

Hướng phát triển vùng chè Shan tuyết của Hà Giang theo chuỗi giá trị chè hữu cơ, tỉnh sớm triển khai các chính sách hỗ trợ các địa phương, doanh nghiệp, hợp tác xã xây dựng vùng chè theo tiêu chuẩn VietGAP; xây dựng chỉ dẫn địa lý vùng chè Hà Giang; hỗ trợ đầu tư công nghệ chế biến cho các cơ sở sản xuất.

Cụ thể, từ năm 2016 đến nay, tỉnh đầu tư hàng trăm tỷ đồng để phát triển chuỗi giá trị chè hữu cơ. Trọng tâm là xây dựng hồ sơ để cấp giấy chứng nhận chè theo tiêu chuẩn VietGAP cho gần 12.000ha; xây dựng và được công nhận chỉ dẫn địa lý “Chè Shan tuyết Hà Giang” cho gần 17.000ha; xây dựng hệ thống quản lý chất lượng an toàn thực phẩm trong các cơ sở chè, đã có 14 cơ sở được cấp chứng nhận HACCP, ISO.

Để phát triển chuỗi liên kết sản xuất chè hữu cơ một cách bền vững, tỉnh đã phân định diện tích từng vùng chè. Từ đó, định hướng vùng nguyên liệu cho các cơ sở chế biến liên kết với người dân sản xuất chè hữu cơ; đồng thời, ban hành các chính sách hỗ trợ cho người dân, doanh nghiệp, hợp tác xã đổi mới công nghệ, thay đổi tập quán sản xuất để làm chè sạch.

Tuy nhiên, thực tế cũng cho thấy hiệu quả cây chè, đặc biệt là cây chè Shan tuyết mang lại chưa tương xứng với tiềm năng hiện có. Nguyên nhân của những yếu tố này ngoài việc tập quán canh tác, quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ thì việc kết nối, chế biến sâu và liên kết trong tiêu thụ sản phẩm chè cũng chưa đạt hiệu quả cao.

Do đó, để nâng cao chất lượng cho chè Shan cổ thụ Hà Giang, tỉnh đã có nhiều chính sách, giải pháp hỗ trợ cho công nghệ chế biến, đặc biệt chú trọng khâu chế biến với công nghệ sạch hiện đại, đẩy mạnh tăng trưởng giá trị chè; định hướng xây dựng thương hiệu chè Shan cổ thụ Hà Giang trở thành thương hiệu mạnh của tỉnh và cả nước. Hiệu quả của các chính sách đã thu hút sự quan tâm của khá nhiều nhà đầu tư tư nhân tham gia sản xuất và khuyến khích phát triển được nhiều hình thức kinh tế hợp tác. Hiện sản phẩm chè Shan Hà Giang đã thâm nhập vào thị trường cao cấp.

Theo đó, tỉnh Hà Giang đã và đang tập trung nghiên cứu, xây dựng các chính sách gắn với đặc thù của cây chè Shan cổ thụ để đảm bảo tính thực tiễn, hiệu quả; các chính sách về hỗ trợ cải thiện hệ thống cơ sở hạ tầng, đầu tư sản xuất và phát triển thị trường.

Rà soát, cập nhật định hướng phát triển chi tiết cho chè Shan tuyết, tập trung sản xuất các sản phẩm có chất lượng cao, định hướng xuất khẩu và phát triển bền vững. Tiếp tục đẩy mạnh quá trình áp dụng các tiêu chuẩn trong sản xuất, đặc biệt là tiêu chuẩn về hữu cơ và có trách nhiệm. Thu hút đầu tư tư nhân cho lĩnh vực này về cơ sở vật chất, ứng dụng công nghệ, áp dụng tiêu chuẩn… nhằm cải thiện năng lực sản xuất, đặc biệt là chất lượng sản phẩm, tạo nền tảng cho việc xây dựng thương hiệu.

Tỉnh cũng ưu tiên hỗ trợ cho các doanh nghiệp áp dụng quy trình sản xuất theo các quy tắc về sản xuất sản phẩm hữu cơ và có trách nhiệm. Tiếp tục hỗ trợ đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt là đối tượng đồng bào dân tộc thiểu số trực tiếp tham gia sản xuất . Quan tâm đầu tư, phát triển cơ sở hạ tầng, đặc biệt là giao thông để hỗ trợ phát triển các vùng chè kết nối được thuận lợi đến với các thị trường tiêu thụ, giảm các chi phí trung gian, nâng cao chất lượng sản phẩm chè tiêu thụ. Hỗ trợ phát triển thị trường, xây dựng thương hiệu, kết nối, quảng bá sản phẩm đến với các thị trường cao cấp để nâng cao giá trị gắn với thương hiệu, tính đặc thù của sản phẩm chè Shan cổ thụ.

Tổ chức các Cuộc thi sản phẩm hàng năm; tham gia các hội chợ, sự kiện chè quốc tế nhằm tăng cường quảng bá hình ảnh chè Shan cổ thụ Hà Giang. Xây dựng các tour du lịch kết hợp với chè, tham quan khảo sát vùng chè. Tranh thủ sự ủng hộ, giúp đỡ của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các đơn vị trực thuộc Bộ, Hiệp hội ngành hàng; phát huy tiềm năng, lợi thế địa phương, cùng với những hiến kế về khoa học kỹ thuật, cơ chế, chính sách của các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý, doanh nghiệp để tạo động lực cho nông nghiệp Hà Giang nói chung bứt phá và phát triển bền vững, đưa thương hiệu chè Shan tuyết Hà Giang ngày càng vươn xa.