Đó là những lời giãi bày của anh Lý Tà Mười - người dân tộc Dao, một trong những thanh niên tiên phong làm du lịch cộng đồng tại Nặm Đăm (xã Quản Bạ, huyện Quản Bạ, Hà Giang) khi chia sẻ về hành trình bản làng nơi đây thoát nghèo nhờ du lịch cộng đồng.

Gắn bản sắc văn hóa với phát triển du lịch bền vững

Nằm dưới chân Núi Đôi hùng vĩ, Làng Văn hóa Du lịch Cộng đồng Nặm Đăm, Hà Giang, không chỉ là điểm đến hấp dẫn với cảnh quan thơ mộng mà còn là mô hình du lịch cộng đồng tiêu biểu, nơi văn hóa Dao Chàm được bảo tồn và trở thành động lực thoát nghèo. Với hơn 30 homestay, Nặm Đăm đã biến di sản thành sinh kế bền vững, mang lại cuộc sống tốt đẹp hơn cho người dân vùng cao.

Cách thành phố Hà Giang khoảng 45 km về phía Bắc, thôn Nặm Đăm thuộc huyện Quản Bạ là một trong những mô hình du lịch cộng đồng tiêu biểu của Việt Nam. Nằm trong thung lũng thơ mộng dưới chân Núi Đôi – biểu tượng du lịch của Hà Giang, Nặm Đăm thu hút du khách bởi cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, bản sắc văn hóa độc đáo của người Dao Chàm (Dao Áo Dài) và mô hình du lịch bền vững.

Lễ Cấp sắc tại Làng Văn hóa Du lịch Cộng đồng Nặm Đăm. Ảnh: Đỗ Nga

Trước đây, người dân Nặm Đăm chủ yếu sống bằng nông nghiệp tự cung tự cấp, thu nhập bấp bênh, đời sống khó khăn. Nhiều người phải rời bản đi làm thuê để mưu sinh. Tuy nhiên, từ khi du lịch cộng đồng phát triển, đời sống bà con đã thay đổi rõ rệt. Anh Lý Tà Mười, chủ homestay Quan Bạ Tigo – một trong những cơ sở đầu tiên tại Nặm Đăm, chia sẻ: “Từ khi làm du lịch, thu nhập ổn định hơn, bà con có điều kiện cho con đi học, sửa sang nhà cửa và đầu tư vào sinh kế lâu dài".

Từ những bước đi đầu tiên như học cách sửa nhà, nấu ăn, đón tiếp khách, mô hình homestay tại Nặm Đăm đã nhanh chóng lan tỏa. Hiện nay, toàn bản có hơn 30 homestay với 26 hộ dân tham gia trực tiếp, mang lại thu nhập bình quân khoảng 45 triệu đồng/năm/hộ, thậm chí có hộ đạt gần 1 tỷ đồng/năm – con số từng là giấc mơ xa vời với một bản vùng cao.

Không chạy theo thương mại hóa, homestay ở Nặm Đăm phát triển dựa trên việc khai thác văn hóa Dao như một lợi thế cạnh tranh. Du khách không chỉ đến lưu trú mà còn được sống như người bản địa: cùng nấu món ăn truyền thống, đi nương, tham gia lễ Cấp sắc, tắm lá thuốc hay học dệt thổ cẩm. Mô hình này không chỉ hồi sinh các nghề thủ công truyền thống mà còn tạo việc làm tại chỗ, giúp người dân bảo tồn kiến trúc nhà trình tường, trang phục và thói quen sinh hoạt đặc trưng.

Du khách thích thú trải nghiệm tại Làng Văn hóa Du lịch Cộng đồng Nặm Đăm. Ảnh: Đỗ Nga

Chị Phùng Thị Hồng Nhung, đại diện Công ty Saigonsky Tour, nhận xét: “Nặm Đăm mang đến trải nghiệm văn hóa chân thực và thân thiện, đúng với xu hướng du lịch mà khách hàng hiện đại tìm kiếm. Du khách không chỉ nghỉ ngơi mà còn hòa mình vào đời sống bản địa, điều này tạo nên sức hút đặc biệt".

Du lịch xanh – Chìa khóa thoát nghèo bền vững

Là một người có hơn 20 năm gắn bó với Hà Giang, cũng là một trong những người góp công làm nên du lịch Hà Giang, chia sẻ về sự thành công của việc phát triển du lịch cộng đồng nơi đây với Báo Công Thương, ông Đặng Quốc Sử, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Du lịch Hà Giang cho biết: Với chủ trương “Lấy văn hóa để phát triển du lịch, lấy du lịch để bảo tồn phát triển văn hóa”, từ năm 2017, tỉnh đã tập trung phát triển loại hình du lịch cộng đồng theo hướng phát triển bền vững, trong đó chỉ đạo xây dựng các làng văn hoá du lịch cộng đồng tạo điểm nhấn thu hút du khách trong và ngoài nước.

Qua thực tiễn triển khai cho thấy, không chỉ tại Nặm Đăm, nhiều Làng Văn hóa Du lịch Cộng đồng Nặm Đăm như Làng Văn hóa du lịch Lũng Cẩm, xã Sủng Là (Đồng Văn), Làng Văn hóa Du lịch Cộng đồng Nặm Đăm thôn Khiềm, xã Quang Minh (Bắc Quang); lLàng Văn hóa Du lịch Cộng đồng Nặm Đăm thôn Nà Ràng, xã Khuôn Lùng (Xín Mần) đã và đang từng bước hoạt động hiệu quả, tạo ra nhiều việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân, giảm nghèo bền vững.

Việc phát triển du lịch cộng đồng cũng góp phần quan trọng trong công tác bảo tồn, giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống các dân tộc. Ảnh: Đỗ Nga

"Bên cạnh đó, việc phát triển du lịch cộng đồng cũng góp phần quan trọng trong công tác bảo tồn, giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống các dân tộc, đồng thời tạo sản phẩm du lịch và là nền tảng vững chắc phục vụ phát triển ngành du lịch của địa phương" - ông Sử nhấn mạnh.

Cũng theo ông Sử, xác định phát triển du lịch là mục tiêu, nhiệm vụ quan trọng trong giảm nghèo, tỉnh Hà Giang nói chung và huyện Quản Bạ nói riêng đã huy động và lồng ghép nhiều nguồn lực hỗ trợ cho phát triển du lịch. Trong đó, chú trọng phát triển đồng bộ về cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch đối với các điểm du lịch cộng đồng có tiềm năng. Đồng thời, hỗ trợ người dân, doanh nghiệp hoàn thiện dịch vụ, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đảm bảo điều kiện phục vụ, thu hút khách, khai thác có hiệu quả tài nguyên du lịch văn hóa địa phương.

Tuy nhiên, hiện nay, Nặm Đăm vẫn đối mặt với không ít thách thức. Thiếu kỹ năng ngoại ngữ, hạn chế trong truyền thông số và quản lý dịch vụ là những rào cản lớn. Anh Lý Tà Mười cho biết: “Bà con mong muốn được đào tạo thêm kỹ năng để phục vụ khách tốt hơn, đặc biệt là giao tiếp với du khách quốc tế. Ngoài ra, việc quản lý homestay còn mang tính cá nhân, thiếu hệ thống đặt phòng, quản lý tài chính hay chăm sóc khách hàng chuyên nghiệp".

Để khắc phục, người dân Nặm Đăm đã bắt đầu ứng dụng công nghệ vào quảng bá du lịch, từ livestream giới thiệu sản phẩm, đặt phòng qua mạng xã hội như Facebook, Zalo, đến cập nhật hình ảnh homestay trên các nền tảng trực tuyến. Các tổ chức quốc tế như Caritas Thụy Sĩ và PanNature cũng hỗ trợ thiết kế tour tuyến, tổ chức trekking và đào tạo kỹ năng du lịch chuyên nghiệp, giúp Nặm Đăm hội nhập vào chuỗi giá trị du lịch cộng đồng.

Định hướng mới của làng là kéo dài thời gian lưu trú của du khách thông qua các sản phẩm du lịch chiều sâu như lớp học nấu món ăn truyền thống, trải nghiệm chụp ảnh với trang phục dân tộc hay tour khám phá vườn dược liệu – một thế mạnh đặc trưng của người Dao. Những hoạt động này không chỉ tăng sức hút mà còn góp phần quảng bá văn hóa và bảo tồn tài nguyên thiên nhiên.

Đoàn lữ hành trải nghiệm tại Làng Văn hoá Du lịch cộng đồng Nặm Đăm trong chương trình Famtrip do Trung tâm Xúc tiến Du lịch Hà Giang tổ chức. Ảnh: Đỗ Nga

Bà Phạm Thị Thanh Tâm, Giám đốc sản phẩm Công ty GBest Việt Nam, nhận định: “Mô hình như Nặm Đăm phù hợp với xu hướng du lịch xanh và bền vững đang được ưa chuộng trên toàn cầu. Đây không chỉ là loại hình du lịch mà còn là giải pháp phát triển kinh tế - xã hội, giúp xóa đói giảm nghèo hiệu quả".

Theo đó, bà Tâm kiến nghị, cần gắn sản phẩm du lịch với văn hóa bản địa, hạn chế rác thải, ưu tiên vật liệu thân thiện với môi trường và sử dụng năng lượng tái tạo. Đồng thời, việc đào tạo kỹ năng ngoại ngữ, truyền thông số và khuyến khích các phương tiện di chuyển thân thiện như xe đạp, xe điện, đi bộ là cần thiết. Hợp tác bốn bên giữa chính quyền, doanh nghiệp, cộng đồng và du khách cũng là yếu tố then chốt để phát triển bền vững.

Có thể thấy, từ một bản nghèo trên cao nguyên đá, Nặm Đăm đã viết nên câu chuyện thoát nghèo từ văn hóa. Di sản không chỉ được bảo tồn mà còn trở thành nguồn lực kinh tế, giúp người dân xây dựng sinh kế bền vững ngay tại chính căn nhà của mình. Nặm Đăm không chỉ là điểm đến du lịch, mà còn là nơi văn hóa được đánh thức, gìn giữ và nuôi sống cả một cộng đồng.