Trong một buổi sáng se lạnh của vùng cao, chúng tôi có mặt tại bản du lịch cộng đồng Sì Thâu Chải (xã Tả Lèng, tỉnh Lai Châu). Con đường dẫn vào bản uốn lượn quanh sườn núi, hai bên là những vạt hoa dong riềng đỏ thắm đang vào mùa nở rộ, tạo nên bức tranh thiên nhiên rực rỡ. Xa xa, thác Tác Tình quanh năm tung bọt trắng xóa như dải lụa mềm, ôm trọn sườn núi, khiến du khách không khỏi ngỡ ngàng.

Bản nằm ở độ cao khoảng 1.400m so với mực nước biển, không khí trong lành, mát mẻ quanh năm. Từ đây, cả thung lũng Tam Đường rộng lớn cùng những thửa ruộng bậc thang xanh mướt hiện ra trong tầm mắt. Không chỉ là điểm ngắm cảnh, Sì Thâu Chải còn là nơi khởi đầu hành trình chinh phục đỉnh Pu Ta Leng - “nóc nhà thứ 3” của Việt Nam.

Nhưng điều níu chân du khách không chỉ là cảnh quan hùng vĩ, mà còn là bản sắc văn hóa đậm đà của đồng bào Dao đỏ, Thái… vốn được lưu giữ qua từng nếp nhà, bộ váy áo, lễ hội và tiếng khèn, điệu hát.

Từ ý tưởng đến đổi đời của bà con người Dao đỏ

Cách đây gần 10 năm, anh Lù A San - người Dao đỏ ở Sì Thâu Chải đã là hộ gia đình đầu tiên mạnh dạn xây dựng homestay tại vùng đất này để đón khách. Anh chia sẻ: “Ngày đầu khó khăn lắm, bà con chưa quen, phải vận động từng hộ dọn vệ sinh, bỏ thói quen chăn nuôi ngay sát nhà, gom rác tập trung… Gia đình tôi đầu tư khoảng 200-300 triệu đồng vào kinh doanh homestay, nhờ có sự hỗ trợ từ Nhà nước, vốn vay, mới dần ổn định. Đến nay, điểm nghỉ homestay gia đình tôi có 8 phòng, cuối tuần thường kín khách, nâng thu nhập tới 30 triệu đồng mỗi tháng".

Để nâng cao nhu cầu phục vụ du khách, anh San còn liên kết với hàng chục hộ khác trong bản cung ứng thực phẩm, chế biến món ăn. Thực phẩm phục vụ khách chủ yếu như: Gà đồi, lợn bản, rau rừng, gạo nếp nương. Cả bản vì thế có thêm sinh kế, không còn cảnh bám nương quanh năm mà thu nhập bấp bênh. 

Không chỉ có gia đình anh San mà gia đình anh Lý A Gôn trong bản cũng mạnh dạn đầu tư khu homestay quy mô. Giữa núi rừng bạt ngàn, “cơ ngơi” của anh khiến bất cứ ai cũng phải trầm trồ. Hai khu nhà được xây dựng theo 2 phong cách: Khu giữ kiến trúc trình tường truyền thống và khu kết hợp hiện đại với view bao quát toàn cảnh núi non và bản làng phía dưới.

Không dừng ở chỗ nghỉ dưỡng, anh Gôn còn duy trì dịch vụ “tắm thuốc Dao” độc đáo.

Trong khuôn viên homestay của bàn Sì Thâu Chải, một gian hàng trưng bày và bán sản phẩm OCOP của địa phương như trà sâm núi, mật ong rừng, chẩm chéo, thịt trâu gác bếp, lạp sườn hun khói, miến dong… Du khách có thể vừa trải nghiệm, vừa mua làm quà, tạo nên vòng khép kín giữa sản xuất và tiêu thụ sản phẩm bản địa.

Đổi thay trên đất núi

Nếu thiên nhiên hùng vĩ tạo nên sức hút ban đầu, thì bản sắc văn hóa chính là yếu tố giữ chân du khách lâu dài. Người Dao đỏ nơi đây nổi tiếng với lễ cấp sắc, lễ nhảy lửa, cùng những điệu hát giao duyên, tiếng trống, tiếng khèn vang vọng giữa đêm núi.

Tại đây, du khách có thể tham gia dệt vải, thêu thùa, học chế biến các món ăn truyền thống: Thịt treo gác bếp, gà đồi luộc, rau rừng làm nộm, xôi nếp nương… Đó không chỉ là ẩm thực, mà là sự kết tinh của tri thức bản địa qua bao thế hệ.

Đặc biệt, Sì Thâu Chải còn là “thiên đường dù lượn” của Tây Bắc. Vào mùa lúa chín, từ trên cao, cánh đồng Tam Đường vàng óng trải rộng như tấm thảm khổng lồ, khiến du khách không khỏi ngây ngất.

Chị Nguyễn Quỳnh Trang (Hà Nội) chia sẻ: “Lần đầu tiên tôi tới đây, cảnh quan đẹp, hùng vĩ và nên thơ. Khí hậu mát mẻ, lại được thưởng thức các món ăn ngon của đồng bào dân tộc như gà đen, rau rừng... Nhiều con thác đẹp hút hồn trong rừng là điểm check-in lý tưởng. Đặc biệt, bản sắc văn hóa của bà con vùng cao nơi đây còn lưu giữ đậm nét khiến chúng tôi như được hòa nhịp đời sống”.

Ông Phong Vĩnh Cường, Chủ tịch UBND xã Tả Lèng cho biết: “Du lịch cộng đồng Sì Thâu Chải đã được công nhận sản phẩm OCOP 3 sao. Từ truyền thống văn hóa và sản vật địa phương, bà con đã biến lợi thế thành sản phẩm du lịch, mở lối thoát nghèo bền vững”.

Chính quyền xã cũng đã phối hợp với các ngành chức năng của tỉnh hỗ trợ bà con về hạ tầng, vốn vay, tập huấn kỹ năng đón khách, quảng bá hình ảnh. Đây là bước đi quan trọng để du lịch cộng đồng không chỉ bền vững mà còn chuyên nghiệp, hướng tới thị trường rộng mở hơn.

Không chỉ dừng ở phát triển dịch vụ homestay, bà con còn được hỗ trợ đưa nông sản, đặc sản địa phương vào chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP). Theo đó, Sở Công Thương tỉnh Lai Châu đã phối hợp với các ngành liên quan hướng dẫn người dân hoàn thiện quy trình sản xuất, tiêu chuẩn hóa chất lượng, xây dựng bao bì, nhãn mác và kết nối thị trường tiêu thụ. Nhờ đó, nhiều sản phẩm vốn chỉ quen dùng trong bản như trà sâm núi, mật ong rừng, miến dong, chẩm chéo, thịt trâu gác bếp… đã trở thành sản phẩm OCOP được xếp hạng 3 sao, 4 sao, góp phần nâng cao giá trị và sức cạnh tranh.

Trong làn khói bếp tỏa ra từ căn nhà trình tường, những tốp du khách đang đổ về bản trong niềm vui, chúng tôi cảm nhận rõ rệt một Lai Châu đang đổi thay từng ngày. Du lịch cộng đồng không chỉ mang lại thu nhập ổn định, mà còn là cách để bà con khẳng định niềm tự hào bản sắc văn hóa dân tộc, bền vững theo thời gian.

Nếu như trước kia, cuộc sống nơi đây quanh năm gắn bó với nương rẫy, thu nhập bấp bênh thì nay, du lịch cộng đồng đã mở ra cánh cửa mới. Một số hộ có thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi năm, nhiều thanh niên trong bản không còn rời bản đi làm xa, mà gắn bó để làm giàu ngay trên chính mảnh đất quê hương. Quan trọng hơn, những giá trị văn hóa đang được bảo tồn và lan tỏa. Trang phục, lễ hội, làn điệu dân ca không còn nguy cơ mai một mà trở thành “tài sản vô giá” để phát triển du lịch. Người dân vừa giữ bản sắc, vừa làm kinh tế, phát triển hài hòa.