Giữa đại ngàn Tây Nguyên, nơi những triền đồi lấp lánh hạt cà phê, giọt mật ong vàng óng, từng người nông dân vùng cao Gia Lai đang cần mẫn gieo niềm tin vào đất. Từ những sản vật quê hương, họ dần dựng nên thương hiệu riêng, mang hương vị núi rừng vươn ra thị trường, mở lối làm giàu bằng chính bàn tay mình.
Trước đây, ở nhiều buôn làng vùng cao Gia Lai, người dân vẫn quen với tập quán “mưa thuận gió hòa thì được mùa”, sản xuất manh mún, thu hái rồi bán tươi cho thương lái. Thu nhập bấp bênh, cuộc sống nghèo khó quanh năm. Nhưng vài năm trở lại đây, tư duy ấy đang dần đổi thay. Người dân đã biết tính toán, chọn giống cây phù hợp, chú trọng chất lượng và hướng đến xây dựng thương hiệu nông sản đặc trưng của buôn làng.
Tại xã Đak Đoa, ông Siu Lơn (hộ đồng bào Jrai) kể: “Trước kia, tôi hái cà phê xanh, phơi nắng rồi bán vội, giá thấp lắm. Nay tham gia Hợp tác xã Nông nghiệp và Dịch vụ Nam Yang, được hướng dẫn thu hái chín, sơ chế đúng kỹ thuật. Hạt cà phê được phân loại, có nhãn mác rõ ràng, bán cao hơn 20-30%. Giờ gia đình tôi không còn lo thiếu ăn mỗi mùa giáp hạt nữa”.
Nhờ sự đồng hành của Sở Công Thương Gia Lai và các chương trình khuyến công, nhiều hợp tác xã đã được hỗ trợ máy móc, thiết kế bao bì, đăng ký nhãn hiệu, giúp người dân mạnh dạn đổi mới cách làm, hướng tới sản xuất chuyên nghiệp.
Ông Nguyễn Tấn Công, Giám đốc HTX Nông nghiệp và Dịch vụ Nam Yang cho biết: “Trước kia, bà con chỉ biết bán thô. Nay HTX đứng ra bao tiêu, tập huấn kỹ thuật, hỗ trợ máy sấy, rang xay và gắn mã truy xuất nguồn gốc. Cà phê của chúng tôi đã có mặt ở các tỉnh phía Bắc, đưa lên sàn thương mại điện tử. Giá trị tăng gấp rưỡi, người dân có thu nhập ổn định hơn rất nhiều".
Tại xã Chư Pưh, Công ty TNHH Nhất Nông Gia Lai đang phát triển sản phẩm trà làm từ hoa atiso, gừng, mật ong… Nguyên liệu được bà con khai thác từ rừng tự nhiên và trồng xen dưới tán cây rừng, đảm bảo nguồn nguyên liệu sạch, thân thiện với môi trường.
Chị Võ Thị Yến Ngân, đại diện công ty chia sẻ: “Bà con giờ không chỉ nghĩ đến sản lượng mà còn quan tâm đến chất lượng, thương hiệu. Chúng tôi hướng dẫn kỹ thuật, bao tiêu đầu ra để họ yên tâm sản xuất. Mỗi gói trà, mỗi chai mật ong là niềm tự hào của buôn làng, là cách để đồng bào giữ rừng, giữ nguồn sống bền vững".
Nông sản đặc trưng được trưng bày tại triển lãm thương mại. Ảnh: Hiền Mai
Ông Đoàn Ngọc Có, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Gia Lai nhận định: Việc thay đổi tư duy sản xuất là bước khởi đầu quan trọng. Khi người dân biết tính toán, đầu tư đúng hướng, sản phẩm không chỉ có chất lượng tốt hơn mà còn có thể phát triển bền vững. Phát triển thương hiệu nông sản vùng cao không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn góp phần vào mục tiêu giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới nâng cao. Người dân có thu nhập ổn định sẽ yên tâm gắn bó với đất, giữ rừng, gìn giữ bản sắc. Đó chính là nền tảng để phát triển kinh tế xanh và hội nhập sâu với thị trường quốc tế.
Theo ông Đoàn Ngọc Có, tỉnh Gia Lai đang tập trung phát triển các mặt hàng nông sản có giá trị cao và nhu cầu lớn từ thị trường quốc tế như cà phê, hồ tiêu, điều, cao su, cùng các loại cây ăn quả nhiệt đới như chuối, bơ, chanh dây, sầu riêng… Bên cạnh đó, các loại dược liệu như nấm linh chi đỏ, nghệ, sả, gừng… cũng mở ra phân khúc thị trường mới.
“Đến nay, khoảng 50% diện tích cây trồng của tỉnh được sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế, khẳng định bước chuyển từ sản xuất đại trà sang sản xuất bền vững, gắn với doanh nghiệp trong toàn chuỗi giá trị. Cà phê Gia Lai đã có mặt tại 60 quốc gia; trái cây tươi xuất chủ yếu sang Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc; trong khi trái cây chế biến đang hướng tới thị trường châu Âu”, ông Có thông tin thêm.
Tỉnh hiện có hơn 250 mã số vùng trồng xuất khẩu sang Trung Quốc (10.095 ha) và 40 cơ sở đóng gói công suất hơn 1.800 tấn/ngày, nền tảng quan trọng để xây dựng chuỗi giá trị nông sản bền vững, gia tăng kim ngạch xuất khẩu.
Liên kết chuỗi còn giúp các HTX dễ tiếp cận vốn, mở rộng đầu ra, tham gia chương trình OCOP, khuyến công và kết nối tiêu thụ. Nhờ đó, nhiều sản phẩm như cà phê Đak Đoa, hồ tiêu Chư Sê, mật ong Ia Grai, chuối rừng Ia Pa đã có chỗ đứng vững vàng, tạo việc làm ổn định cho hàng trăm lao động nông thôn.
Ở huyện Kbang, cây macca được ví như “vàng xanh” của vùng núi. Ông Dương Đình Kiệt, Giám đốc Công ty Cổ phần Mắc ca Tây Nguyên, cho hay doanh nghiệp đang liên kết với nông dân xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn VietGAP và hướng tới chứng nhận hữu cơ.
“Chúng tôi không chỉ thu mua mà còn hướng dẫn bà con trồng, cắt tỉa, thu hoạch đúng kỹ thuật để sản phẩm đạt chất lượng cao. Nhiều hộ dân giờ thu nhập hàng chục triệu đồng mỗi vụ, từng bước thoát nghèo, vươn lên làm giàu”, ông Kiệt nói.
Nông sản vươn ra thị trường. Ảnh: Hiền Mai
Ông Rơ Mah Thuyên (xã Kbang) bộc bạch: “Trước đây nhà tôi thuộc hộ nghèo, chỉ trông vào vài sào cà phê. Nay được tập huấn, biết chọn giống tốt, chăm cây đúng kỹ thuật, làm cà phê sạch, giá bán cao hơn nhiều. Mỗi năm tôi thu nhập hơn 100 triệu đồng, xây được nhà mới, con cái được đi học đầy đủ. Chúng tôi cũng nghiêm khắc sản xuất nông sản theo hướng sạch, đạt chuẩn để giữ chữ tín, giữ thương hiệu. Khi thương hiệu vững, con cháu mình sẽ có cái ăn, cái học. Cây cà phê, cây tiêu, cây mắc ca không chỉ giúp thoát nghèo, mà còn giữ chân chúng tôi ở lại với buôn làng".
Ông Dương Minh Đức, Giám đốc Sở Công Thương Gia Lai nhấn mạnh: “Chúng tôi đang tập trung hỗ trợ đồng bào vùng cao trong khâu quảng bá và xúc tiến thương mại. Cụ thể là giúp các hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ đăng ký nhãn hiệu, thiết kế bao bì, tham gia hội chợ, kết nối cung - cầu và đưa sản phẩm địa phương lên sàn thương mại điện tử. Mục tiêu không chỉ giúp bà con bán được hàng, mà còn giúp họ khẳng định thương hiệu nông sản mang bản sắc riêng của núi rừng Gia Lai trên thị trường trong và ngoài nước".
Với đồng bào vùng cao Gia Lai, mỗi gói cà phê, hũ mật ong, hay hộp chuối sấy không chỉ là sản phẩm thương mại, mà còn là kết tinh của lao động và tình yêu núi rừng. Hành trình xây dựng thương hiệu nông sản đặc trưng của họ là hành trình thay đổi tư duy, gắn tri thức bản địa với công nghệ mới, biến sản vật đại ngàn thành nguồn sống bền vững.
Từ những hạt cà phê thơm, hạt macca giòn béo, đến chuối rừng sấy ngọt lành, tất cả đang viết nên câu chuyện mới: “Thoát nghèo bằng chính nông sản quê mình và làm giàu từ bản sắc núi rừng".