Bắc Hà, Lùng Phình vào mùa thu hoạch mận Tả Van 

Vụ thu hoạch năm 2024 này, nhờ thời tiết, khí hậu thuận lợi, cây mận Tả Van sinh trưởng và phát triển khá tốt, sai quả hơn vụ trước, được mùa. Tuy nhiên khi nỗi buồn mận tam hoa khó tiêu thụ, giảm giá chưa nguôi ngoai, lại thêm nỗi buồn mận Tả Van rơi vào vòng luẩn quẩn được mùa mất giá giá, khó tiêu thụ. Hơn bao giờ hết người dân trồng mận Tả Van khu vực này trông chờ vào kỳ nghỉ cuối tuần khi có đông khách du lịch tiêu thụ và đầu ra ổn định cho sản phẩm này. 

Vùng trung và thượng miền cao nguyên trắng Bắc Hà trước và nay khi sáp nhập xong gồm: Xã Bắc Hà, Lùng Phình, Tả Củ Tỷ hiện nổi tiếng với thương hiệu sản phẩm du lịch mận Tả Van thường được trồng nhiều ở các xã vùng cao, vùng đồng bào dân tộc Mông khu vực thượng huyện mà nổi tiếng nhất là vùng cao Tả Văn Chư với mùa xuân hoa trắng tinh khôi, mùa hạ trái chín thu hút đông đảo khách du lịch. Đây là loại mận quả bé nhất trong số các loại mận địa phương ở Lào Cai, có nguồn gốc tại xã Tả Văn Chư. Người dân còn gọi là mận máu, chỉ bé như quả mơ khi chín có màu đỏ rực, phớt phấn trắng bên trong ruột đỏ, có vị thơm, ăn giòn ngọt pha lẫn vị chua tự nhiên, ví như quả chery được khách ưa chuộng nhất.

Hiện toàn khu vực có trên 350ha cây mận địa phương, chủ yếu là mận Tả Van với diện tích trên 250ha. Trong đó diện tích đang cho thu hoạch khoảng 200ha…, tập trung chủ yếu ở các xã Bắc Hà, xã Tả Văn Chư cũ nay nhập lại gọi tên Lùng Phình với hơn 150 ha, còn lại là xã Tra Củ Tỷ… Mùa mận năm nay nhờ điều kiện khí hậu, thời tiết thuận lợi, cây mận Tả Van sinh trưởng và phát triển khá tốt. Tùy từng hộ trồng mận ở các xã có vườn, đồi mận nằm ở vị trúi khuất gió hoặc dính gió và điều kiện chăm sóc mà cây mận đậu quả ít hoặc nhiều song về cơ bản tỷ lệ đậu quả cao so với vụ trước.

Nhiều người dân trồng mận tại các xã Lùng Phình, Bắc Hà, Tả Củ Tỷ đã chủ động đem mận ra chợ huyện bán và gửi xe về Lào Cai, Hà Nội... chị Chấu Thị Nha, thôn Làng Mới, xã Bắc Hà cho biết nhà mình trồng hơn 10 cây mận Tả Van đã và đang cho thu hoạch. Năm nay được mùa, đầu vụ chị tranh thủ hái đem ra khu vực chợ Bắc Hà bán chị và nhiều hộ ngồi bán mãi không được bao, khó bán, giá mận giảm nửa so với năm trước. 

Chị Giàng Thị Chu, ở thôn Gì Thàng, xã Bắc Hà đã có thâm niên 5 năm bán hoa quả tại chợ, nhà chị cũng trồng hơn 100 cây lê Vh6, mận các loại, trong đó có 35 cây mận Tả Van, chị Chu cho biết năm nay mận tam hoa giá giảm, tiêu thụ khó, chuẩn bị hết, bước sang thu hoạch quả mận Tả Van đặc sản là loại mận địa phương ngon và đắt giá nhất.

Giá mận Tả Van giảm sâu

Mấy năm trở loại trước, diện tích mận này ít, đầu vụ có giá 100 - 150 ngàn đồng/kg tại chợ huyện, bây giờ diện tích nhiều, mận bên tỉnh Sơn La cũng đang chín cho thu hoạch, mùa vải chín và nhiều loại khác nữa nên việc tiêu thụ mận Tả Van khó khăn, giá giảm một nửa so với năm trước. Mận chỉ bán chạy chiều thứ 7 và Chủ nhật khi có nhiều khách du lịch lên Bắc Hà chơi chợ, ngày thường bán lẻ với người dân khó khăn, còn các tiểu thương có kinh nghiệm, bạn hàng quen việc tiêu thụ sản phẩm qua zalo, tiktok, facebook vẫn khá thuận lợi.

Hiện tại thị trường Bắc Hà, giá mận Tả Van bi chỉ dùng để ngâm rượu dao động từ 5 - 7.000 đồng/kg, mận chọn từ 10.000 - 15.000 đồng/kg và mận ngố từ 20 - 30 ngàn đồng/kg. Tuy giá giảm nửa song đối với nông dân trồng mận ở khu vực này vẫn là mức giá khá cao, cao hơn mận tam hoa và họ chỉ mong việc tiêu thụ thuận lợi hơn và giữ gìn, chắm sóc và phát triển cây mận Tả Van vì ngoài bán quả, mùa hoa cũng đem lại thu nhập từ thu vé thăm quan, trải nghiệm mùa hoa mận Tả Van nhuộm sắc trắng tinh khôi đã trở thành thương hiệu, sản phẩm du lịch nổi tiếng trong nước và thế giới với thiên đường hoa trắng Tả Văn Chư thơ mộng.

Giống mận Tả Van ở Lào Cai chỉ trồng được ở các xã vùng cao, vùng đồng bào dân tộc Mông ở khu vực Bắc Hà, Tả Văn Chư cũ nay nhập lại thành xã Lùng Phình, Lùng Cải cũ nay nhập lại gọi là xã Tả Củ Tỷ và xã Si Ma Cai, Sín Chéng …  Trước đây, ở khu vực Bắc Hà diện tích mận Tả Van và mận địa phương lên đến gần 300ha, nhưng do khí hậu nóng dần lên, một số cây già cỗi đã chết, trong khi cây mận không phải chỗ nào cũng trồng được nên diện tích mận bị giảm mạnh chỉ còn hơn 30ha. 

Thông qua nguồn vốn Chương trình 135 và nghị quyết 30a của Chính phủ, chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, mấy năm gần đây, Bắc Hà đã quan tâm triển khai đầu tư thực hiện chương trình phát triển cây ăn quả ôn đới chất lượng cao gắn với du lịch. Qua đó dã vận động đồng bào Mông trồng mới hơn 300ha, nhờ đó tổng diện tích trồng mận Tả Van khu vực hiện đạt trên 350ha, góp phần giúp bà con vùng cao giảm nghèo bền vững.

Vụ mận đặc sản Tả Van bắt đầu từ cuối tháng 6 dương lịch, dự kiến kéo dài độ nửa tháng đến trung tuần tháng 7. Với việc mận được mùa, sản lượng tăng, giá thành giảm, tạo cơ hội cho khách du lịch đến với khu vực Bắc Hà thăm quan, trải nghiệm, thưởng thức và hứa hẹn tiêu thụ sản phẩm cho người dân.

Việc phát triển vùng chuyên canh cây ăn quả ôn đới nhất là cây mận Tả Van đã và đang đem lại lợi ích kép, vừa tạo thêm thu nhập cho bà con nông dân người dân tộc thiểu số, góp phần giảm nghèo bền vững. Đồng thời, hoạt động này cũng góp phần tạo thêm sản phẩm du lịch đặc trưng khu vực Bắc Hà, Lùng Phình, Tả Củ Tỷ để mỗi mùa xuân rực rỡ màu trắng tinh khôi của hoa mận Tả Van, mùa hạ trái mận Tả Van chín đỏ, thu hút khách du lịch đến thăm quan, trải nghiệm và có thêm ấn tượng sâu đậm về đất và nguời vùng cao.