Du lịch khởi sắc, tạo sức bật kinh tế mới

Trước năm 2016, thôn Pác Ngòi, xã Ba Bể, tỉnh Thái Nguyên (trước thuộc xã Nam Mẫu, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn) vẫn là một vùng quê nghèo bên hồ Ba Bể, đời sống người dân gắn bó chủ yếu với canh tác nông nghiệp và đánh bắt cá quy mô nhỏ. Nhà cửa đơn sơ, thu nhập bấp bênh, nhiều hộ vẫn thuộc diện nghèo hoặc cận nghèo dù Pác Ngòi sở hữu cảnh sắc thiên nhiên hiếm có và văn hóa đậm đà bản sắc. 

Tuy nhiên, năm 2016, "làn gió" du lịch đến với Pác Ngòi đã mở ra một cơ hội để vùng đất giàu bản sắc này chuyển mình đổi thay khi mô hình du lịch cộng đồng (homestay) bắt đầu được triển khai mạnh mẽ, cùng với việc nhận được sự hỗ trợ từ Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), người dân Pác Ngòi đã “bắt tay” biến tài nguyên thành tài sản bằng việc khai thác chính thế mạnh cảnh quan, văn hóa để phát triển dịch vụ du lịch.

Những ngôi nhà sàn truyền thống được cải tạo thành nơi lưu trú, không gian sinh hoạt của đồng bào Tày trở thành trải nghiệm độc đáo cho du khách, và hồ Ba Bể trở thành điểm hẹn khám phá không thể bỏ lỡ. Đến nay, Pác Ngòi có 37 hộ tham gia kinh doanh dịch vụ homestay.

Các căn nhà sàn Pác Ngòi đang được gìn giữ nguyên bản, phía trước hướng ra mặt hồ xanh biếc, phía sau tựa lưng vào núi đá vôi hùng vĩ. Du khách đến đây không chỉ nghỉ dưỡng mà còn hòa mình vào đời sống địa phương như khoác lên bộ trang phục Tày, cùng gia chủ chèo thuyền đánh bắt cá, thưởng thức đặc sản ngay tại chỗ.

Gia đình chị Hứa Thị Thầm, chủ homestay Ngọc Trinh tham gia làm du lịch từ năm 1999, từ giai đoạn đầu còn nhiều bỡ ngỡ, hiện homestay đã  mở rộng 7 phòng nghỉ theo kiến trúc truyền thống, kèm các dịch vụ ăn uống và thuê thuyền tham quan hồ. Từ Pác Ngòi, du khách có thể thuê thuyền độc mộc hoặc xuồng máy để khám phá động Hua Mạ, thác Đầu Đẳng, Ao Tiên… Nhờ đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ, lượng khách đến Pác Ngòi đã tăng nhanh, thời gian lưu trú kéo dài hơn so với trước.

Trước khi có du lịch cộng đồng, tỷ lệ hộ nghèo ở Pác Ngòi khoảng 50%. Hiện con số này đã giảm xuống còn 12%. Người dân có thêm nhiều nguồn thu làm homestay, cung cấp thực phẩm cho các cơ sở lưu trú, chế biến đồ khô, chèo thuyền phục vụ khách, biểu diễn văn nghệ. Đặc biệt, nếu như trước đây cộng đồng làm du lịch còn tự phát, thiếu bài bản nhưng nay bà con được tập huấn, biết cách phục vụ chuyên nghiệp, tạo ấn tượng tốt với khách.

"Trái ngọt" mà du lịch cộng đồng mang lại khiến cho bà con Pác Ngòi thêm phấn khởi và quan trọng hơn là bà con luôn ý thức trong việc duy trì, bảo tồn bản sắc văn hoá. Ông Hoàng Văn Truyền, Trưởng thôn Pác Ngòi cho biết, bà con xác định làm du lịch phải gắn với bảo tồn. Ngoài ra, theo ông, người dân Pác Ngòi nhận thức rất rõ rằng, du lịch giúp tăng thu nhập nhưng không đánh đổi bản sắc. Mọi người đều ý thức giữ gìn không gian, lối sống và văn hóa truyền thống.

Cơ hội mới sau sáp nhập tỉnh

Sau khi Thái Nguyên và Bắc Kạn sáp nhập, Pác Ngòi nói riêng và du lịch Ba Bể nói chung đứng trước cơ hội lớn để mở rộng thị trường và nâng cao giá trị khai thác.

Tại Tọa đàm “Đánh giá tiềm năng, lợi thế, gợi mở những giải pháp để phát triển du lịch tỉnh Thái Nguyên” mới đây, các chuyên gia văn hoá, du lịch chỉ rõ Thái Nguyên hiện sở hữu hơn 1.000 di tích lịch sử, văn hóa, nhiều danh lam thắng cảnh, làng nghề truyền thống, kết hợp thế mạnh du lịch sinh thái, cộng đồng của Bắc Kạn với du lịch văn hóa,  lịch sử. công nghiệp của Thái Nguyên. Theo đó,  sau khi Thái Nguyên và Bắc Kạn (cũ) sáp nhập sẽ mở ra cơ hội thu hút du khách và dòng vốn đầu tư mới.

Theo nhận định của TS. Lê Quang Đăng, Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam. việc sáp nhập đã tạo nên một không gian phát triển rộng mở hơn, xóa bỏ những rào cản về địa giới, đồng thời mang lại lợi thế lớn để thúc đẩy liên kết vùng. Để tận dụng cơ hội phát triển này, vị chuyên gia này cho rằng, điểm quan trọng hiện nay là Thái Nguyên cần định hình lại phương thức làm du lịch và tái cấu trúc hệ thống sản phẩm. Bởi hệ thống sản phẩm của Thái Nguyên và Bắc Kạn vốn tương đồng, với 4 nhóm chính là du lịch sinh thái, du lịch văn hóa, lịch sử cách mạng, du lịch nông nghiệp và du lịch cộng đồng.

TS. Lê Quang Đăng gợi mở, bên cạnh 4 dòng sản phẩm chủ lực, Thái Nguyên hoàn toàn có thể nghiên cứu phát triển thêm các loại hình mới như du lịch công nghiệp; du lịch nghỉ dưỡng sinh thái cao cấp gắn với Khu du lịch quốc gia hồ Núi Cốc, hồ Ba Bể; hay du lịch gắn với các sự kiện, lễ hội tầm cỡ như lễ hội trà quốc tế, lễ hội văn hóa ẩm thực vùng cao Việt Bắc.

Từ những định hướng về phát triển du lịch của Thái Nguyên sau sáp nhập, chia sẻ cơ hội phát triển mới cho Pác Ngòi với Báo Công Thương, chuyên gia du lịch, Viện trưởng Viện Phát triển du lịch châu Á (AIT) - ông Phạm Hải Quỳnh nhấn mạnh, để tăng sức hút và đưa du lịch trở đòn bẩy phát triển kinh tế của địa phương, điểm đến này cần được quy hoạch, đồng bộ cả về quy chuẩn và sản phẩm du lịch. Qua đó, sẽ không chỉ "kéo" được du khách đến nhiều hơn mà còn giữ chân du khách và tạo lợi thế cạnh tranh bền vững.

Bên cạnh đó, Pác Ngòi được khuyến nghị nên quy hoạch lại toàn bộ mặt tiền các ngôi nhà dọc tuyến, đồng bộ màu sơn, thiết kế mái theo kiến trúc cổ của bản làng xưa, kết hợp trồng hoa dọc lối đi và lắp đặt hệ thống chiếu sáng bằng ánh sáng màu trung tính để tạo không gian ấm cúng, hài hòa với thiên nhiên.

Về phương tiện phục vụ du lịch, ông Phạm Hải Quỳnh nêu kiến nghị thêm cần ban hành quy chuẩn đồng bộ cho toàn bộ tàu bè trên hồ, từ màu sơn, ghế ngồi, trang thiết bị đến vệ sinh sạch sẽ, đặc biệt là áo phao trên từng tàu. Nhằm đảm bảo an toàn trong du lịch, tăng độ tin cậy cho du khách.  Những tiêu chuẩn này không chỉ nâng cao trải nghiệm du khách mà còn góp phần xây dựng hình ảnh chuyên nghiệp cho điểm đến.

Đối với cộng đồng địa phương, chuyên gia Phạm Hải Quỳnh nêu quan điểm phải thay đổi tư duy “mạnh ai nấy làm”, thống nhất quy chuẩn giá dịch vụ. Chỉ khi có sự đồng thuận, người dân mới có thể cùng nhau phát triển và nâng tầm thương hiệu du lịch Pác Ngòi.

Ngoài ra, các hoạt động trải nghiệm cần được tổ chức bài bản, quy mô hơn thay vì nhỏ lẻ như hiện tại, hướng tới các sự kiện văn hóa  trải nghiệm chung vừa mang lại lợi ích kinh tế cho cộng đồng, vừa đủ sức hấp dẫn để kéo dài thời gian lưu trú của du khách.

"Du lịch Pác Ngòi đã "hữu xạ tự nhiên hương" từ năm 2016. Vì thế, sự chuyển mình của Pác Ngòi cho thấy du lịch cộng đồng nếu được quy hoạch và quản lý tốt có thể trở thành công cụ hiệu quả để giảm nghèo bền vững cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số" - ông Quỳnh cho hay.

Từ một bản nghèo ven hồ Ba Bể, Pác Ngòi đã trở thành điểm đến nổi tiếng, đóng góp tích cực vào kinh tế địa phương, bảo tồn được văn hóa truyền thống và mở ra nhiều cơ hội hợp tác, liên kết trong tương lai. Với đà phát triển này, cùng lợi thế mới từ sáp nhập hành chính, Pác Ngòi hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu về khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch, vừa tạo sinh kế ổn định cho người dân.