Từ hỗ trợ kỹ thuật đến thay đổi tư duy sản xuất

Dự án “Tăng cường khả năng chống chịu của nông nghiệp quy mô nhỏ đối với an ninh nguồn nước do biến đổi khí hậu khu vực Tây Nguyên và Nam Trung Bộ” (SACCR) được triển khai từ năm 2021 với nguồn vốn ODA và vốn đối ứng, tổng kinh phí hơn 118 tỷ đồng. Sau hơn 3 năm, dự án đã lan tỏa đến nhiều tỉnh như Đắk Lắk, Đắk Nông, Gia Lai, Bình Thuận… (nay là Đắk Lắk, Khánh Hoà, Gia Lai) tập trung vào nhóm hộ nhỏ dễ tổn thương, trong đó phần lớn là đồng bào dân tộc thiểu số.

Tại tỉnh Đắk Lắk (cũ), SACCR hỗ trợ trên 6.300 hộ dân xây dựng 150 ao trữ nước, lắp đặt hệ thống tưới tiết kiệm, cung ứng phân bón, vôi và chế phẩm sinh học Trichoderma. Gần 9.000 lượt nông dân, đa phần là phụ nữ và người dân tộc, đã tham gia hơn 190 lớp tập huấn đồng ruộng. Họ không chỉ học cách canh tác tiết kiệm nước, quản lý đất bền vững, mà còn thay đổi hẳn tập quán sản xuất lạc hậu vốn phụ thuộc vào tự nhiên.

Người dân được hỗ trợ vật tư nông nghiệp, lắp đặt tưới tiết kiệm cho gần 800 hộ, đào 124 ao trữ nước với tổng kinh phí trên 12 tỷ đồng. Nhờ đó, hàng trăm ha cây trồng chủ lực như cà phê, hồ tiêu, cây ăn quả đã dần thoát khỏi cảnh “khát nước” mỗi mùa khô hạn.

Câu chuyện của chị Lê Thị Cúc (xã Ea Sar cũ, nay là xã Ea Knốp) là một minh chứng. Trước đây, 7 sào vải thiều của gia đình thường xuyên mất mùa do thiếu nước và chăm sóc manh mún. Khi tham gia SACCR, chị được cấp vật tư, tập huấn kỹ thuật cắt tỉa, bón phân hợp lý, kết hợp hệ thống tưới nhỏ giọt. Vụ 2024, vườn vải của chị đạt sản lượng vượt trội, trái đều và chất lượng hơn hẳn, được chọn làm mô hình điểm của địa phương.

Ở Đắk Nông (cũ), SACCR đã hình thành 17 điểm học tập CRA (thích ứng khí hậu) với diện tích 8,5 ha. Các mô hình tưới kết hợp bón phân tiết kiệm giúp nông dân giảm 10-15% chi phí phân bón, tiết kiệm 10% nước, đồng thời tăng năng suất 15-20%, tương đương lợi nhuận tăng thêm khoảng 45 triệu đồng/0,5 ha. Đây là kết quả vượt ngoài mong đợi, khẳng định hiệu quả của canh tác thông minh thích ứng khí hậu.

Bà Katơr Huynh, một nông dân dân tộc thiểu số, đã thay đổi hoàn toàn cách canh tác khi tham gia mô hình luân canh bắp lai - đậu xanh. Trên diện tích 0,17 ha, chỉ sau 3 tháng, bà thu hoạch được 176 kg đậu xanh, thu nhập gần 5,3 triệu đồng, lợi nhuận tăng hơn 20% so với phương pháp cũ. Quan trọng hơn, mô hình này giúp đất tơi xốp, giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, tiết kiệm nước, mở ra hướng sản xuất an toàn và thân thiện môi trường.

Sản xuất bền vững thích ứng khí hậu

Tại xã Mỹ Sơn - Khánh Hoà, những năm qua, tình hình sản xuất nông nghiệp trên địa bàn xã chịu nhiều tác động của biến đổi khí hậu. Đồng bào dân tộc thiểu số còn canh tác kiểu truyền thống, lạc hậu, dẫn đến năng suất cây trồng không cao. Mô hình canh tác bắp lai luân canh đậu xanh đã đạt được một số kết quả rõ rệt. Nhưng điều đặc biệt hơn của mô hình là đồng bào dân tộc thiểu số được tiếp cận kỹ thuật canh tác mới, hiệu quả hơn, các biện pháp đối phó với biến đổi khí hậu. Kết quả này đã thể hiện chủ trương đúng đắn trong việc áp dụng khoa học - kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp, mở ra hướng đi mới cho ngành nông nghiệp tại các địa bàn của xã có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống người dân.

Dự án SACCR do Quỹ Phát triển xanh (GCF) tài trợ. Dự án tập trung hỗ trợ các hộ nghèo, cận nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số, phụ nữ trụ cột có diện tích canh tác dưới 1ha. Tại Khánh Hòa, dự án triển khai giai đoạn 2021 - 2026 với hơn 8.000 hộ tham gia. 

Sau hơn 3 năm triển khai, SACCR đã thực sự trở thành “cú hích” quan trọng cho nông nghiệp quy mô nhỏ tại Tây Nguyên và Nam Trung Bộ. Không chỉ dừng ở việc hỗ trợ vật tư, kỹ thuật, dự án đã góp phần thay đổi tư duy canh tác, xóa bỏ những tập quán lạc hậu, giúp đồng bào dân tộc thiểu số mạnh dạn áp dụng khoa học công nghệ để thích ứng với biến đổi khí hậu. Từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, giải bài toán sinh kế bền vững cho đồng bào.

Từ những vườn vải thiều xanh tốt ở Ea Kar đến nương đậu xanh ở Mỹ Sơn, từ những ao trữ nước đến hệ thống tưới tiết kiệm lan tỏa, SACCR đã đem đến một cách tiếp cận mới: sản xuất nông nghiệp phải gắn liền với thích ứng khí hậu và bảo vệ môi trường. Đây cũng chính là chìa khóa giúp đồng bào dân tộc thiểu số nâng cao thu nhập, ổn định sinh kế và hướng tới một nền nông nghiệp bền vững trong tương lai.