Gìn giữ bản sắc, nâng tầm giá trị sản phẩm bản địa

Từ những sản vật tưởng chừng chỉ để dùng trong bữa ăn hàng ngày như con gà thả đồi, bát miến dong, quả ớt rừng… người dân vùng cao Quảng Ninh đang chuyển mình mạnh mẽ, biến chúng thành những sản phẩm đặc sản được săn lùng trên các sàn thương mại điện tử. Đây không chỉ là sự thay đổi về hình thức bán hàng, mà còn là một chiến lược dài hạn, gắn phát triển kinh tế nông thôn với bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của các dân tộc thiểu số.

Theo UBND tỉnh Quảng Ninh, tỉnh hiện có 393 sản phẩm OCOP đạt tiêu chuẩn từ 3 đến 5 sao, trong đó hơn 40% là sản phẩm của đồng bào dân tộc thiểu số ở các xã miền núi như Bình Liêu, Ba Chẽ, Tiên Yên, Đầm Hà. Những cái tên quen thuộc như gà Tiên Yên, miến dong Bình Liêu, trà hoa vàng Quy Hoa, ớt chào mào của người Dao đã và đang trở thành những thương hiệu được người tiêu dùng tin tưởng, không chỉ bởi chất lượng mà còn vì hàm chứa trong đó là câu chuyện văn hóa đặc sắc của từng cộng đồng.

Không đơn thuần là sản phẩm nông nghiệp, mỗi mặt hàng OCOP vùng cao Quảng Ninh đều gắn với một không gian văn hóa cụ thể: cách nuôi gà thả đồi của người Tày Tiên Yên, kỹ thuật phơi miến truyền thống trong tiết trời se lạnh ở Bình Liêu, hay bí quyết chế biến muối ớt độc đáo của người Dao ở Đầm Hà. Những giá trị đó được gìn giữ, chắt lọc qua thời gian và nay đang được "kể lại" một cách sống động qua những hình ảnh, video, câu chuyện thương hiệu trên các nền tảng số.

Điển hình như anh Lỷ Văn Quạn, một người Dao ở xã Đầm Hà, bắt đầu khởi nghiệp từ 2.000m² trồng ớt chào mào. Anh xây dựng chuỗi sản phẩm chế biến từ ớt như ớt bột, muối ớt, nước chấm ớt... và đưa toàn bộ lên sàn thương mại điện tử. Nhờ đó, sản phẩm của anh không chỉ bán ở Quảng Ninh mà còn được khách hàng ở Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, thậm chí cả khách nước ngoài tìm mua.

Hoặc, anh Nịnh Văn Trắng, đồng bào dân tộc thiểu số Sán Chỉ, xã Kỳ Thượng đã đặt nền móng cho ngành trà hoa vàng tại địa phương. Với hơn 30 ha vùng nguyên liệu được chăm sóc theo chuẩn hữu cơ, hệ thống nhà máy hiện đại và chiến lược đa dạng hóa sản phẩm, Công ty CP Kinh doanh lâm sản Đạp Thanh do anh sáng lập đã vươn ra thị trường quốc tế. Không những vậy, anh còn kết nối nông nghiệp với du lịch trải nghiệm, nâng cao giá trị và lan tỏa văn hóa bản địa.

Công nghệ số "nối dài" hành trình sản phẩm vùng cao

Quảng Ninh là một trong những địa phương đi đầu trong việc ứng dụng thương mại điện tử để phát triển sản phẩm OCOP. Toàn bộ các sản phẩm OCOP đạt tiêu chuẩn của tỉnh đều đã được đưa lên các sàn lớn như Sendo, nongsanbuudien.vn, cùng với sàn chuyên biệt qca.quangninh.gov.vn. Cùng với đó, tỉnh đã tổ chức hàng chục lớp tập huấn kỹ năng số cho hợp tác xã, hộ kinh doanh và doanh nghiệp nhỏ. Người dân được hướng dẫn cách chụp ảnh sản phẩm, viết nội dung giới thiệu hấp dẫn, chạy quảng cáo, livestream bán hàng, nhận đơn và giao hàng trên môi trường mạng. Những gì trước kia còn xa lạ, giờ đây đã trở thành công cụ quen thuộc trong tay đồng bào vùng cao.

Việc ứng dụng thanh toán không tiền mặt cũng được đẩy mạnh, thông qua tích hợp các nền tảng ví điện tử, ngân hàng số và thanh toán qua mã QR. Đây là bước chuyển cần thiết để giúp hàng hóa OCOP hòa nhập với thị trường hiện đại, minh bạch và thuận tiện hơn trong giao dịch. Không chỉ dừng lại ở thị trường nội địa, Quảng Ninh còn xây dựng định hướng xuất khẩu sản phẩm OCOP qua thương mại điện tử xuyên biên giới. Một số sản phẩm như trà hoa vàng, dược liệu bản địa, nông sản khô đã được thử nghiệm bán ra thị trường Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc thông qua nền tảng hợp tác với các doanh nghiệp logistics quốc tế và thương mại điện tử xuyên biên giới.

Để thực hiện mục tiêu này, Quảng Ninh đã ban hành hàng loạt chính sách hỗ trợ thiết thực, như: hỗ trợ thiết kế bao bì sản phẩm, chuẩn hóa mã QR truy xuất nguồn gốc, hỗ trợ đăng ký sở hữu trí tuệ, đào tạo thương mại số cho người dân và HTX… Nhờ vậy, nhiều sản phẩm không chỉ được tiêu thụ tốt mà còn góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân bản địa, đặc biệt là phụ nữ và người trẻ. Ngoài ra, tỉnh Quảng Ninh cũng đang thực hiện kế hoạch nâng cao tỷ lệ người dân tham gia mua sắm trực tuyến lên 55% vào năm 2025, và đưa tỷ lệ thanh toán không tiền mặt trong hệ thống phân phối đạt 50%. Đây là những chỉ tiêu cụ thể nhằm hướng đến mục tiêu nâng tỷ trọng kinh tế số trong GRDP tỉnh lên 20% vào năm 2025 và 30% vào năm 2030.

Hành trình đưa sản phẩm thủ công mỹ nghệ, nông sản vùng cao Quảng Ninh lên sàn thương mại điện tử không đơn thuần là câu chuyện kinh doanh. Đó là cách người dân địa phương đang gìn giữ và kể lại câu chuyện văn hóa của dân tộc mình bằng ngôn ngữ của thời đại. Quảng Ninh đã và đang cho thấy một hướng đi đầy triển vọng: kết hợp giá trị văn hóa với công nghệ hiện đại, để sản phẩm vùng cao không còn chỉ giúp bà con đủ ăn mà đủ sức vươn xa ra thị trường cả nước và thế giới.