Xu hướng tiêu dùng: Sản phẩm xanh và mang bản sắc văn hoá

- Thưa ông, ông đánh giá như thế nào về xu hướng tiêu dùng sản phẩm thủ công mỹ nghệ trên thế giới hiện nay?

Ông Trịnh Quốc Đạt: Hiện nay, xu hướng tiêu dùng sản phẩm thủ công mỹ nghệ trên thế giới thiên về những sản phẩm xanh. Khách hàng quốc tế ngày càng quan tâm đến xuất xứ, nguồn gốc rõ ràng, ưu tiên nguyên liệu tự nhiên như mây, tre, đan… chứ không phải nguyên liệu nhân tạo hay hóa chất.

Điểm hấp dẫn lớn nhất của sản phẩm thủ công mỹ nghệ chính là mang đậm bản sắc văn hóa vùng miền. Mỗi sản phẩm không chỉ có giá trị sử dụng mà còn chứa đựng câu chuyện văn hóa, lịch sử, thậm chí gắn với chỉ dẫn địa lý. Đó là yếu tố khiến khách hàng quốc tế đặc biệt quan tâm.

Ngoài ra, một bộ phận khách hàng sẵn sàng chi trả mức giá rất cao để có được sản phẩm độc bản, tức là nghệ nhân chế tác riêng theo sở thích, tạo nên sự độc đáo không ai có. Đây là phân khúc tiềm năng nhưng đòi hỏi sự sáng tạo và tay nghề tinh xảo.

Sự phát triển của truyền thông số và các kênh thương mại điện tử cũng đang mở rộng cơ hội. Giờ đây, nghệ nhân có thể trực tiếp kết nối với khách hàng toàn cầu, góp phần nâng cao giá trị và khả năng tiếp cận thị trường. 

Khai thác yếu tố văn hóa để nâng cao giá trị xuất khẩu

- Người tiêu dùng, đặc biệt ở các nước phát triển, rất coi trọng sự độc đáo và tính văn hoá của sản phẩm. Theo ông, khai thác yếu tố văn hóa sẽ giúp nâng cao giá trị xuất khẩu và khả năng cạnh tranh của hàng thủ công mỹ nghệ ra sao?

Ông Trịnh Quốc Đạt: Lợi thế lớn nhất của sản phẩm thủ công mỹ nghệ chính là chứa đựng văn hóa bản địa. Khai thác yếu tố này sẽ tạo tác động mạnh trong việc nâng cao giá trị và đẩy mạnh xuất khẩu.

Sản phẩm thủ công mỹ nghệ khác với sản phẩm công nghiệp ở chỗ: sản phẩm công nghiệp sản xuất hàng loạt, thiếu hồn cốt; trong khi thủ công mỹ nghệ mang theo câu chuyện văn hóa, lịch sử, thể hiện bản sắc địa phương. Đó là điểm khiến khách hàng quốc tế bị thu hút.

Bên cạnh đó, sản phẩm mang giá trị văn hóa cao dễ được quảng bá và lan tỏa. Trong thời đại kỹ thuật số, việc giới thiệu những sản phẩm như vậy thuận lợi hơn, bởi yếu tố văn hóa tạo ra sự chú ý tự nhiên từ khách hàng.

Quan trọng hơn, giá trị của sản phẩm không còn phụ thuộc nhiều vào chi phí sản xuất, mà dựa vào giá trị văn hóa. Một món đồ thủ công có bản sắc rõ rệt có thể bán với giá cao hơn rất nhiều so với chi phí đầu vào, và vẫn có khách hàng chấp nhận. Điều này giúp vừa nâng cao giá trị xuất khẩu, vừa khẳng định thương hiệu Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Rào cản lớn: Sản xuất nhỏ lẻ và thiếu cải tiến mẫu mã

- Với nhiều năm gắn bó cùng ngành, theo ông đâu là những rào cản lớn nhất khiến hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam chưa bứt phá mạnh mẽ?

Ông Trịnh Quốc Đạt: Rào cản lớn nhất hiện nay là nền sản xuất nhỏ, manh mún và thiếu sự kết nối. Đa phần doanh nghiệp trong làng nghề là nhỏ và siêu nhỏ, nhiều nơi chỉ ở quy mô hộ gia đình. Điều này khiến việc đáp ứng đơn hàng xuất khẩu gặp khó khăn do không đảm bảo được sự đồng đều về chất lượng và mẫu mã.

Một vấn đề khác là chậm cải tiến mẫu mã. Xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ đòi hỏi sự am hiểu thị hiếu từng thị trường. Chẳng hạn, để vào Mỹ, sản phẩm phải vừa giữ được bản sắc dân tộc vừa phù hợp với gu thẩm mỹ người tiêu dùng Mỹ. Tuy nhiên, nhiều cơ sở sản xuất còn ít chú ý đến khâu thiết kế, dẫn đến hạn chế sức cạnh tranh.

Ngoài ra, vấn đề sản phẩm xanh cũng đặt ra thách thức. Khách hàng quốc tế yêu cầu sản phẩm không gây ô nhiễm môi trường, không sử dụng lao động trẻ em. Trong khi đó, nhiều làng nghề vẫn còn tình trạng ô nhiễm, sản xuất chưa tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn xanh. Điều này khiến việc tạo ra nguồn hàng lớn và ổn định cho xuất khẩu gặp khó khăn. 

Chiến lược phát triển thị trường nội địa: Gắn văn hóa với hiện đại

- Ngoài xuất khẩu, việc phát triển thị trường nội địa, nhất là ở các đô thị, theo ông cần chiến lược như thế nào để vừa bền vững vừa giữ vững nét văn hoá của sản phẩm?

Ông Trịnh Quốc Đạt: Việt Nam có hơn 100 triệu dân – một thị trường nội địa rất lớn cho sản phẩm thủ công mỹ nghệ. Muốn khai thác tốt, cần chú trọng một số yếu tố.

Trước hết là thiết kế. Sản phẩm phải vừa giữ được nét văn hóa dân tộc, vừa mang phong cách hiện đại, tiện dụng. Bởi thủ công mỹ nghệ không chỉ để trưng bày mà nhiều sản phẩm còn có công năng sử dụng.

Tiếp đến là quảng bá. Ngoài kênh trực tuyến, có thể tận dụng các tour du lịch, cửa hàng giới thiệu sản phẩm tại làng nghề, hay các cửa hàng ở đô thị. Đây không chỉ là kênh tiêu thụ mà còn góp phần quảng bá văn hóa Việt Nam. Song song, các phương tiện truyền thông cần đẩy mạnh tuyên truyền, gắn với phong trào “Người Việt Nam dùng hàng Việt Nam”.

Một yếu tố quan trọng khác là chất lượng. Sản phẩm tiêu thụ trong nước cũng phải đạt chuẩn cao như xuất khẩu. Nếu không, người tiêu dùng trong nước có thể chọn mua hàng nhập khẩu thay vì hàng Việt.

Ngoài ra, thị trường nội địa cũng xuất hiện nhóm khách hàng cao cấp, sẵn sàng trả tiền cho sản phẩm độc đáo, in đậm dấu ấn cá nhân. Đây là cơ hội để nghệ nhân phát triển dòng sản phẩm độc bản ngay trong nước.

Cuối cùng, cần có sự phối hợp từ chính quyền trong việc ban hành chính sách hỗ trợ sản xuất, giảm giá thành, khuyến khích tiêu dùng nội địa. Những chương trình xúc tiến, hội chợ hay giải thưởng cũng sẽ góp phần thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm thủ công mỹ nghệ.

Xin cảm ơn ông!

Ngành thủ công mỹ nghệ Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội lớn, đặc biệt nhờ lợi thế văn hóa và xu hướng tiêu dùng xanh, độc bản trên thế giới. Tuy nhiên, để bứt phá, ngành cần vượt qua những rào cản về sản xuất nhỏ lẻ, thiếu cải tiến mẫu mã, đồng thời phải có chiến lược phát triển thị trường nội địa bền vững. Đây là con đường để sản phẩm thủ công mỹ nghệ Việt Nam không chỉ chinh phục thế giới mà còn được người Việt trân trọng, tự hào và ưu tiên sử dụng.