Biến bông hồi thành sản phẩm bạc tỷ

Không chỉ là thức uống đặc sản, hoa hồi Lạng Sơn đang trở thành “cây làm giàu” cho nhiều hộ dân tộc thiểu số. Nhờ mô hình Hợp tác xã Sản xuất Dịch vụ Nông lâm sản Bản Quyền, những bông hoa thơm nồng của núi rừng đã hóa thành sản phẩm trà túi lọc Lan Ngọc nâng giá trị gấp 15 lần, mở ra con đường giảm nghèo bền vững cho đồng bào vùng cao.

Ở Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn, hoa hồi không chỉ là cây trồng, mà là “kho báu” của núi rừng. Trước đây, dù diện tích lớn, sản lượng ổn định, nhưng bà con chủ yếu bán nguyên liệu thô, phụ thuộc vào thương lái. Giá cả bấp bênh, đầu ra thiếu ổn định khiến nhiều hộ dân quanh năm vất vả vẫn khó thoát nghèo. Trong bối cảnh đó, sự ra đời của HTX Bản Quyền vào năm 2021 đã đánh dấu bước chuyển mới cho vùng nguyên liệu này.

Tại Hội chợ các sản phẩm OCOP xuất khẩu 2025 – VIETNAM COCOPEX 2025 diễn ra mới đây, trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, bà Trần Thị Thu Lan, Giám đốc HTX Sản xuất Dịch vụ Nông lâm sản Bản Quyền cho biết, bản thân là người con của mảnh đất Đề Thám, lớn lên giữa những triền đồi thơm nức hương hồi, bà không muốn hoa hồi mãi chỉ dừng lại ở vai trò nguyên liệu thô, mà phải trở thành sản phẩm giá trị gia tăng, gắn thương hiệu riêng.

“Trà hoa hồi túi lọc Lan Ngọc của chúng tôi được làm hoàn toàn từ hoa hồi đặc hữu của Lạng Sơn, không hóa chất, giữ nguyên hương vị và giá trị dược liệu. Sản phẩm từng được giới thiệu tại nhiều sự kiện quốc tế, gần đây nhất là ở Ý, và nhận được phản hồi rất tích cực”, bà Lan chia sẻ.

Không chỉ có trà, HTX còn phát triển các sản phẩm muối ngâm chân, gối thảo dược, muối tắm... tất cả đều từ lá thuốc và cây cỏ thiên nhiên, an toàn cho sức khỏe. Việc chế biến sâu giúp mỗi cân hồi tăng giá trị gấp 15 lần so với bán thô, mở ra hướng đi mới cho bài toán giảm nghèo ở địa phương. Từ một loại quả chỉ dùng để sấy bán, hoa hồi đã trở thành nguyên liệu cho cả một chuỗi sản phẩm đa dạng, có khả năng cạnh tranh trên thị trường.

HTX Bản Quyền hiện tạo việc làm ổn định cho hơn 20 lao động địa phương, phần lớn là phụ nữ dân tộc thiểu số, với thu nhập từ 6-8 triệu đồng mỗi tháng. Ngoài ra, hàng chục hộ dân được bao tiêu nguyên liệu hồi tươi, hồi khô và các loại thảo dược khác với giá cao hơn thị trường. Việc có việc làm ngay tại quê hương giúp nhiều lao động không còn phải bỏ bản đi làm thuê xa, giảm hẳn tình trạng ly hương và các hệ lụy xã hội. “Có thu nhập ổn định, phụ nữ không còn phụ thuộc, trẻ em được chăm sóc tốt hơn, gia đình gắn kết hơn. Đó chính là nền tảng để giảm nghèo bền vững,” bà Lan khẳng định.

Nhờ hoạt động hiệu quả, năm 2024 HTX tiêu thụ khoảng 150.000 hộp sản phẩm, doanh thu đạt 2,5 tỷ đồng, gấp 5 lần so với năm 2022. Sáu tháng đầu năm 2025, doanh thu đạt 450 triệu đồng, lợi nhuận khoảng 40 triệu đồng. Những con số này, với một HTX vùng cao mới hoạt động vài năm, là kết quả đáng ghi nhận, minh chứng rõ ràng cho sự thay đổi trong đời sống của bà con.

Hướng tới nhân rộng và phát triển bền vững

Tuy nhiên, để mở rộng sản xuất, HTX vẫn đối diện không ít khó khăn, đặc biệt là vấn đề đất đai. Nhà xưởng hiện được dựng trên đất nông nghiệp điều không phù hợp với quy định xây dựng nhà máy chế biến đạt chuẩn. Bà Lan thẳng thắn bày tỏ: “Chúng tôi đã có đối tác từ Dubai đặt vấn đề xuất khẩu, nhưng thị trường Hồi giáo yêu cầu nghiêm ngặt chứng chỉ Halal. Muốn làm được thì ngay từ khâu sản xuất trong nước phải đạt chuẩn, nên rất mong chính quyền sớm hỗ trợ chuyển đổi đất để xây dựng nhà máy bài bản”.

Vướng mắc này nếu được tháo gỡ, HTX sẽ có điều kiện mở rộng quy mô, tăng sản lượng và chất lượng sản phẩm, qua đó tạo thêm nhiều việc làm cho người dân địa phương, tác động trực tiếp tới mục tiêu giảm nghèo của huyện và tỉnh.

Câu chuyện của HTX Bản Quyền cho thấy, để giảm nghèo ở vùng cao, không thể chỉ dựa vào trợ cấp hay hỗ trợ vốn, mà quan trọng hơn là xây dựng được mô hình sinh kế bền vững, khai thác lợi thế bản địa và gắn với thị trường. Khi sản phẩm nông sản được chế biến sâu, gắn thương hiệu và đảm bảo chất lượng, giá trị gia tăng sẽ cao hơn, thu nhập của người dân ổn định hơn. Mô hình này còn giúp bảo tồn tri thức bản địa, bởi quy trình thu hái, sơ chế hoa hồi vẫn giữ được những kinh nghiệm truyền thống của đồng bào.

Để nhân rộng mô hình, cần sự đồng hành mạnh mẽ hơn từ chính sách. Hỗ trợ về đất đai sẽ giúp HTX xây dựng nhà máy đạt chuẩn; vốn ưu đãi sẽ giúp đầu tư máy móc, công nghệ chế biến; xúc tiến thương mại sẽ kết nối với các nhà phân phối lớn trong và ngoài nước; và hỗ trợ chứng nhận quốc tế như Halal, OCOP hay chỉ dẫn địa lý sẽ mở rộng thị trường xuất khẩu. Khi những điều kiện này được đáp ứng, không chỉ hoa hồi, mà nhiều đặc sản vùng cao khác cũng có thể trở thành sản phẩm giá trị gia tăng, góp phần giảm nghèo một cách bền vững.

Từ những bông hoa hồi nơi triền núi Tràng Định, HTX Bản Quyền đã tạo nên câu chuyện khởi nghiệp truyền cảm hứng: giữ gìn hồn cốt đặc sản địa phương, áp dụng công nghệ chế biến hiện đại, gắn sản phẩm với thị trường và quan trọng nhất mang lại sinh kế ổn định cho người dân. Khi có sự đồng hành từ chính quyền, các chương trình hỗ trợ và thị trường, những bông hoa hồi sẽ không chỉ tỏa hương trong những tách trà ấm áp, mà còn là minh chứng sống động cho một con đường giảm nghèo bền vững ở vùng cao Lạng Sơn, nơi người dân làm giàu ngay trên mảnh đất quê hương mình.

Giữa những triền núi mờ sương của xứ Lạng, hoa hồi không chỉ là cây đặc sản trứ danh, mà còn là “chìa khóa” mở ra con đường làm giàu bền vững cho đồng bào vùng cao. Từ những bông hoa thơm nồng, Hợp tác xã Sản xuất Dịch vụ Nông lâm sản Bản Quyền đã chế biến thành dòng trà túi lọc Lan Ngọc, sản phẩm vừa giữ hồn quê, vừa chinh phục thị trường trong nước và quốc tế.