Từ đặc sản truyền thống đến sinh kế bền vững cho nông dân

Triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021–2025, tỉnh Bắc Ninh biến lợi thế bản địa thành sản phẩm giá trị cao và thúc đẩy hình thành hợp tác xã, doanh nghiệp nông thôn đủ năng lực sản xuất, chế biến, tiêu thụ sản phẩm. Nhờ đó, người dân địa phương có thêm cơ hội thoát nghèo bền vững.

Quả gấc tại Bắc Ninh, từ loại trái chỉ xuất hiện trong mâm xôi ngày Tết, nay đã trở thành “cây thoát nghèo” của nông dân. Trong đó, Hợp tác xã Nông nghiệp Gấc Việt (phường Vân Hà) đã mở rộng vùng nguyên liệu trên 120 ha, đầu tư dây chuyền sơ chế, chế biến thành tinh dầu, bột gấc sấy lạnh và màng gấc khô.

Bắt đầu từ 8 thành viên, đến nay hợp tác xã đã thu hút hơn 40 lao động thường xuyên, với thu nhập bình quân 5–10 triệu đồng/tháng. Đặc biệt, HTX ưu tiên tuyển dụng hộ nghèo, phụ nữ trung niên và người có hoàn cảnh khó khăn, giúp họ vươn lên thoát nghèo. Thu nhập được tính theo sản phẩm, đảm bảo công bằng và động lực cho mọi người.

Mùa chế biến gấc trước đây là thời gian nhàn rỗi của nông dân, nay trở thành cơ hội việc làm ổn định, với công việc đơn giản, nhẹ nhàng, phù hợp với lao động lớn tuổi từ 60–92 tuổi. Nhờ đó, người dân vừa có niềm vui, vừa có thêm thu nhập, góp phần duy trì sinh kế lâu dài.

Với năng suất trên 20 tấn/ha và giá bán ổn định 10.000–12.000 đồng/kg, mỗi ha gấc mang lại thu nhập 100–150 triệu đồng/năm. Không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước, sản phẩm của hợp tác xã đã xuất khẩu sang hơn 10 quốc gia, trong đó có Mỹ, Nhật Bản và châu Âu.

Riêng năm 2024, HTX đã ký lô hàng xuất khẩu đầu tiên sang Hàn Quốc trị giá hơn 10.000 USD, mở ra triển vọng mở rộng thị trường quốc tế. Các đơn hàng từ Nhật Bản, Ấn Độ và châu Âu cũng đang tăng lên với nhu cầu hàng chục nghìn tấn mỗi năm.

Theo ông Trần Văn Nghị, Giám đốc HTX, để duy trì và phát triển, HTX tập trung mở rộng vùng nguyên liệu theo quy hoạch sản xuất tập trung, đảm bảo chất lượng, an toàn thực phẩm và đầu tư công nghệ chế biến sâu. Đồng thời, tăng cường liên kết chuỗi giữa hợp tác xã, doanh nghiệp và nông dân để ổn định tiêu thụ sản phẩm, tránh tình trạng “được mùa, mất giá”.

Ông Trần Sỹ Quảng, thành viên HTX nông nghiệp Gấc Việt cho hay, cây gấc phù hợp với cả những hộ có diện tích nhỏ, thu hoạch nhanh, mang lại nguồn thu đáng kể. Nhờ HTX và các đối tác thu mua, mọi sản phẩm, dù ít hay nhiều, đều được tiêu thụ ổn định, mang lại niềm vui và động lực cho bà con nông dân.

Quả gấc nay không chỉ là nguồn thực phẩm bổ dưỡng mà còn trở thành sản phẩm chủ lực, được chế biến sâu và xuất khẩu rộng rãi. Nhờ cây gấc, hàng trăm hộ nông dân có thu nhập ổn định, nâng tầm sản phẩm bản địa. Việc kết hợp giá trị truyền thống với khoa học công nghệ, cùng sự hỗ trợ của chính quyền, những sản phẩm như gấc Việt không chỉ khẳng định thương hiệu nông sản Việt trên thị trường quốc tế mà còn hiện thực hóa mục tiêu giảm nghèo bền vững cho cộng đồng nông thôn.

Công nghệ giúp thu hẹp khoảng cách giàu nghèo

Bên cạnh đó, trong tiến trình phát triển, tỉnh Bắc Ninh xác định giảm nghèo bền vững là nhiệm vụ chiến lược, gắn với mục tiêu phát triển toàn diện, bao trùm. Nhờ các chính sách hỗ trợ của Nhà nước như xóa nhà tạm, giao đất rừng, tạo sinh kế, tập huấn kỹ thuật cây trồng và ứng dụng công nghệ thông tin, đời sống người dân nông thôn, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số, người nghèo và nhóm yếu thế, đã có nhiều đổi thay rõ rệt.

Là một trong ba địa phương thí điểm “xã thương mại điện tử” giai đoạn 2023–2025, việc số hóa sản phẩm nông nghiệp xã Phúc Hòa gắn kết với di sản văn hóa - du lịch tạo kênh quảng bá hiệu quả; gần 200 gian hàng của nông dân đã được đưa lên sàn, góp phần hình thành nền kinh tế số và thúc đẩy xóa đói giảm nghèo tại địa phương.

Không chỉ riêng Phúc Hòa, nhiều xã khác trên địa bàn cũng tích cực ứng dụng công nghệ vào nông nghiệp. Người dân sử dụng phần mềm quản lý sâu bệnh, theo dõi sinh trưởng, lập kế hoạch thu hoạch, đồng thời chủ động đưa nông sản lên các sàn thương mại điện tử. Nhờ vậy, nông sản không còn phụ thuộc vào thương lái, thu nhập nông dân ngày càng ổn định, bền vững.

Bắc Ninh từng đối diện khoảng cách thu nhập giữa thành thị và nông thôn. Tuy nhiên, nhờ sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị và thay đổi phương thức sản xuất, tỷ lệ hộ nghèo đã giảm mạnh, thu nhập bình quân đầu người nông thôn ngày càng tăng. Năm 2024, thu nhập bình quân toàn tỉnh đạt khoảng 97 triệu đồng/năm, vượt mức trung bình cả nước.

Từ những nông hộ nhỏ lẻ, manh mún, người dân nay đã biết liên kết, ứng dụng công nghệ và kết nối thị trường, giúp giảm nghèo ở Bắc Ninh không chỉ dừng ở con số, mà trở thành bước tiến bền vững về kinh tế - xã hội. Trong giai đoạn 2021-2025, tỷ lệ hộ dân tộc thiểu số nghèo ở Bắc Ninh giảm bình quân 2,42% mỗi năm.

Ngày 3/9, HĐND tỉnh Bắc Ninh khóa 19, nhiệm kỳ 2021–2026, đã tổ chức Kỳ họp thứ 4 (Chuyên đề) và thông qua nhiều nghị quyết quan trọng liên quan đến phân bổ vốn cho các Chương trình mục tiêu quốc gia. Trong đó, đáng chú ý là nghị quyết về điều chỉnh chủ đầu tư và phân bổ kế hoạch vốn thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững năm 2025 sau khi sắp xếp đơn vị hành chính. Những quyết định này được kỳ vọng sẽ tạo động lực mạnh mẽ, đảm bảo nguồn lực cho các chương trình giảm nghèo, góp phần nâng cao đời sống, tạo việc làm và thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững tại các vùng nông thôn trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh.