Mở lối thoát nghèo bền vững

Trong ký ức của nhiều người dân tỉnh Thái Nguyên, chuối tiêu từ lâu vốn chỉ là loại cây trồng quen thuộc, thường mọc ven ao, cạnh hàng rào hay trong vườn nhỏ. Giá trị kinh tế bấp bênh khiến không ai nghĩ đến việc canh tác quy mô. Chuối chủ yếu để ăn hoặc bán vào dịp Tết, còn lại hầu như bị coi như cây “xóa đói”, chứ chưa từng được xem là cây “làm giàu”.

Có thời điểm, người dân đua nhau trồng chuối nhưng lại rơi vào cảnh khó tiêu thụ. Buồng chuối chín rộ, ế ẩm, giá rẻ khiến bà con ngao ngán. Thế nhưng, bước ngoặt lớn đã xuất hiện từ đầu năm 2024, khi HTX Nghiên cứu phát triển Dược và Mỹ phẩm Bắc Kạn (nay đặt tại phường Đức Xuân, Thái Nguyên) quyết định biến chuối tiêu xanh thành sản phẩm công nghệ cao, gắn nông nghiệp với khoa học.

Khởi đầu với mục tiêu không chỉ thu mua nông sản, hợp tác xã đã chọn con đường đầu tư bài bản, xây dựng mô hình sản xuất khép kín, cung cấp giống chuối chất lượng, hướng dẫn quy trình canh tác chuẩn khoa học và cam kết bao tiêu sản phẩm. Cách làm này giúp người nông dân yên tâm sản xuất, không còn nỗi lo cảnh “được mùa mất giá”.

Từ sự bảo chứng của hợp tác xã, nhiều hộ mạnh dạn chuyển đổi diện tích trồng ngô sang trồng chuối tiêu. Sau hơn 8 tháng, những vườn chuối đầu tiên cho thu hoạch ổn định. Một buồng chuối nặng 10 - 15kg, bán với giá 7.000 - 10.000 đồng/kg, mang lại thu nhập đều đặn cho bà con. Quan trọng hơn, hợp tác xã thu mua với sản lượng lớn phục vụ chế biến, giải quyết tận gốc nỗi lo đầu ra.

“Lúc đầu chúng tôi rất lo, nhưng hợp tác xã cam kết thu mua và còn hướng dẫn kỹ thuật, nên mới dám làm. Bây giờ, chuối đã trở thành nguồn thu chính của gia đình, không còn cảnh trồng cây mà phập phồng chờ thương lái”, anh Nguyễn Văn Dũng, một thành viên HTX chia sẻ.

Cây chuối tiêu, từ vị thế thấp kém, đã trở thành niềm tin mới, giúp nhiều hộ vững vàng trên hành trình thoát nghèo bền vững.

Liên kết chế biến sâu, khép kín vòng tuần hoàn

Thành công của hợp tác xã không phải ngẫu nhiên, mà bắt nguồn từ sự bắt tay giữa nông dân và giới khoa học. Viện Nghiên cứu Phát triển Dược và Mỹ phẩm đã chuyển giao cho HTX công nghệ sản xuất tinh bột kháng TBKBAKA. Đây là sản phẩm mang tính đột phá trong lĩnh vực sinh học.

Khác với tinh bột thông thường, tinh bột kháng không bị tiêu hóa ở ruột non mà đến thẳng ruột già, nuôi dưỡng hệ vi sinh đường ruột, tốt cho người mắc bệnh tiểu đường, béo phì và mỡ gan. Công dụng này được nhiều nghiên cứu quốc tế công nhận, mở ra tiềm năng lớn cho thị trường.

Nhờ công nghệ sấy, trộn, đóng gói hiện đại đạt chuẩn ISO, HTX đã nhanh chóng đưa sản phẩm ra thị trường. Chỉ sau một năm, tinh bột kháng TBKBAKA đã được chứng nhận OCOP 3 sao, sản xuất hơn 8.400 đơn vị sản phẩm trong năm 2024, tiêu thụ khoảng 5 tấn chuối xanh mỗi tháng. Đây không chỉ là bước tiến trong chế biến sâu, mà còn chứng minh nông nghiệp hoàn toàn có thể trở thành nền tảng cho sản phẩm công nghệ cao.

Không dừng lại ở đó, hợp tác xã còn tận dụng tối đa phụ phẩm để hình thành mô hình tuần hoàn. Vỏ chuối sau chế biến được gom lại làm phân xanh bón lúa, vừa tiết kiệm chi phí, vừa giảm sử dụng phân hóa học, bảo vệ môi trường. Nhờ đó, người nông dân tận dụng được hết cây chuối, không bỏ phí. Ngay cả vỏ chuối trở thành nguồn phân hữu cơ quý giá cho đồng ruộng.

Chính sự khép kín này đã nâng giá trị chuỗi sản xuất, từ cây trồng ban đầu đến sản phẩm cuối cùng, rồi quay trở lại phục vụ canh tác. Mô hình vừa giúp giảm lãng phí, vừa gia tăng hiệu quả kinh tế, góp phần đưa nông dân thoát nghèo bền vững.

Từ cây chuối, người dân Thái Nguyên đã tìm thấy bài học lớn, nông nghiệp không chỉ là “cần cù lao động”, mà cần sự cộng hưởng của khoa học, công nghệ và liên kết bền chặt giữa các bên.

Hiện hợp tác xã và Viện Nghiên cứu Phát triển Dược và Mỹ phẩm Bắc Kạn tiếp tục mở rộng mô hình bằng công nghệ cấy mô, chủ động nguồn giống đồng đều, năng suất cao. Điều này không chỉ mở rộng vùng nguyên liệu, mà còn nâng chất lượng đầu vào, tạo nền tảng cho sự phát triển lâu dài.

Nhờ tầm nhìn chiến lược và đầu tư bài bản, cây chuối tiêu, vốn là loại cây từng bị coi là thứ yếu, nay trở thành biểu tượng của đổi thay, khẳng định rằng, giảm nghèo bền vững không phải mục tiêu xa vời, mà có thể thành hiện thực khi nông dân được trang bị kiến thức, khoa học, công nghệ và một thị trường ổn định.

Câu chuyện chuối tiêu ở Thái Nguyên không chỉ là mô hình kinh tế thành công, mà còn là minh chứng về sức mạnh của sự đổi mới. Một cây trồng giản dị đã trở thành “chìa khóa” mở ra con đường sống mới, đưa nhiều gia đình thoát cảnh thiếu thốn, hướng đến cuộc sống ấm no và bền vững.