Đời sống mới cho các vùng khó khăn

Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 đã triển khai 5 hạng mục dự án chính, mang lại những chuyển biến tích cực về đời sống và phát triển kinh tế tại các địa bàn đặc biệt khó khăn.

Về dự án hỗ trợ phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội tại các địa bàn đặc biệt khó khăn đã cải thiện điều kiện sống và thúc đẩy phát triển kinh tế tại các vùng “lõi nghèo”, giai đoạn 2021-2025, chương trình xây dựng 2.547 công trình thiết yếu (giao thông, thủy lợi, giáo dục, y tế, nước sạch, văn hóa, điện…) và duy tu 2.273 công trình hiện có, tập trung tại các xã, huyện địa hình chia cắt, thường xuyên chịu thiên tai, giúp kết nối liên vùng, phục vụ sản xuất và nâng cao đời sống dân sinh. Đối với Đề án hỗ trợ huyện nghèo thoát khỏi tình trạng đặc biệt khó khăn, 69 công trình giao thông trọng điểm và 67 công trình liên xã đã được thực hiện, hỗ trợ 22 huyện thuộc 17 tỉnh, trong đó 3 huyện được công nhận thoát nghèo đầu năm 2025.

Dự án đa dạng hóa sinh kế đã tạo động lực phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống cho hàng trăm nghìn hộ nghèo, cận nghèo và hộ mới thoát nghèo. Trong giai đoạn 2021-2025, 10.587 dự án sinh kế được triển khai, gồm 1.501 dự án trồng trọt, 8.216 dự án chăn nuôi, 99 dự án lâm nghiệp và 771 dự án phi nông nghiệp, thu hút 205.585 hộ tham gia (110.098 hộ nghèo, 63.659 hộ cận nghèo và 31.828 hộ mới thoát nghèo). Các mô hình từng bước hình thành chuỗi sản xuất - tiêu thụ tại chỗ, nâng cao kỹ năng, tạo việc làm ổn định, cải thiện thu nhập, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế - lao động nông thôn, tăng khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu và hỗ trợ mục tiêu giảm nghèo bền vững tại các địa phương khó khăn.

Trong lĩnh vực dinh dưỡng, hơn 1,4 triệu lượt phụ nữ mang thai, bà mẹ và trẻ em nghèo, cận nghèo được hỗ trợ chăm sóc, bổ sung vi chất dinh dưỡng, góp phần nâng cao thể trạng và chất lượng cuộc sống, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số.

Giáo dục nghề nghiệp và việc làm bền vững: 177.767 lao động thuộc hộ nghèo, cận nghèo và hộ mới thoát nghèo được đào tạo nghề; 146 cơ sở được trang bị cơ sở vật chất; 131 bộ chuẩn, 1.981 chương trình và học liệu được xây dựng; 9.461 lượt nhà giáo và cán bộ quản lý được bồi dưỡng. Hơn 10.000 lượt lao động được hỗ trợ đi làm việc ở nước ngoài, gần 46.000 lượt người và thân nhân được tư vấn. Khoảng 134.000 lao động được kết nối việc làm tại các phiên giao dịch việc làm, đồng thời hơn 40 triệu người lao động được cập nhật thông tin trên cơ sở dữ liệu quốc gia, hiện đại hóa thị trường lao động.

Hỗ trợ nhà ở: Khoảng 90.000 hộ nghèo, cận nghèo đã được xây dựng hoặc sửa chữa nhà ở, giúp ổn định cuộc sống, bảo đảm an toàn trước thiên tai và tăng khả năng tự lực vươn lên thoát nghèo bền vững.

Những kết quả này khẳng định, việc đầu tư đồng bộ vào hạ tầng, sinh kế, con người và nhà ở là nhân tố then chốt giúp người dân các vùng khó khăn vươn lên, góp phần thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững và thu hẹp khoảng cách vùng miền.

Nền tảng là tự lực kết hợp hỗ trợ

Tại những vùng đất khó, chính sách được triển khai thực chất, bền bỉ, gắn bó với từng tấc đất, từng phận người. Nhiều mô hình sinh kế hiệu quả như trồng rừng dưới tán để giữ đất, giữ nước; phát triển dược liệu bản địa gắn thị trường; nuôi thủy sản thích ứng nước mặn, lợ; chăn nuôi bán hoang dã tận dụng lợi thế tự nhiên không chỉ mang lại thu nhập mà còn hồi sinh vùng đất nghèo, giúp người dân từ thế bị động chuyển sang chủ động làm chủ cuộc sống.

Tuy nhiên, đâu đó vẫn còn tình trạng sản xuất manh mún, thiếu quy hoạch vùng nguyên liệu, chưa gắn với chuỗi giá trị. Nông sản chủ yếu ở dạng thô, giá trị gia tăng thấp, phụ thuộc thương lái, khiến công sức người dân khó chuyển thành thu nhập xứng đáng.

Để vượt rào cản này, cần thúc đẩy liên kết chuỗi, nâng cao vai trò doanh nghiệp và khuyến khích khu vực tư nhân đầu tư vào vùng khó. Song song, phải đầu tư vào con người, từ giáo dục, đào tạo nghề đến nâng cao năng lực quản lý, để họ không chỉ biết làm mà còn biết tổ chức sản xuất, tìm đầu ra và ứng phó biến động.

TS. Nguyễn Viết Chức, Phó Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn về Văn hóa - Xã hội (Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam), nhấn mạnh, giảm nghèo bền vững trước hết phải đảm bảo “cái ăn, cái mặc”. Theo ông, người nghèo cần tự làm ra cuộc sống cho mình, chứ không chỉ trông chờ vào hỗ trợ, bởi đó mới là nền tảng thực sự.

Tuy nhiên, cuộc sống không chỉ dừng ở nhu cầu thiết yếu, mà còn bao gồm y tế, giáo dục, văn hóa và khả năng hội nhập xã hội. Ông đặc biệt coi trọng giáo dục: “Con cái được học hành, nhất là ở các trường nội trú, mới mở mang trí tuệ và thực sự giúp gia đình thoát nghèo bền vững”. Đồng thời, chăm sóc sức khỏe cũng là điều kiện tiên quyết: “Con người không khỏe thì không thể mơ ước hay làm được gì”.

TS. Chức khẳng định, giảm nghèo đa chiều đòi hỏi sự tham gia của Nhà nước, tổ chức, doanh nghiệp và mỗi cá nhân. “Miễn là cùng góp sức với tinh thần mới, tinh thần của kỷ nguyên dân tộc vươn mình, kết quả sẽ cao hơn”, ông nói.

PGS. TS Bùi Thị An, Chủ tịch Hội Nữ trí thức Hà Nội, Viện trưởng Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển Cộng đồng nhấn mạnh: Muốn huy động được sức mạnh toàn xã hội vào công cuộc giảm nghèo, trước hết Quốc hội và Chính phủ cần có cơ chế, chính sách phù hợp để khuyến khích doanh nghiệp tham gia. “Doanh nghiệp muốn tồn tại thì phải có nguồn lực để nuôi bộ máy. Vì vậy, cơ chế về vốn, thuế và các chính sách hỗ trợ khác là hết sức cần thiết”, bà An phân tích.

Bà cũng lưu ý thêm, với đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, sau khi được hướng dẫn sinh kế, trồng trọt, chăn nuôi hay các nghề linh hoạt khác, điều quan trọng là phải bảo đảm đầu ra cho sản phẩm. “Nếu sản phẩm làm ra mà không bán được thì mọi nỗ lực sẽ bị ách tắc. Đây là trách nhiệm mà Nhà nước cần phải lo”, bà nhấn mạnh.