Quy hoạch vùng trồng, phát triển chuỗi giá trị ba cây trụ cột

Trong bức tranh kinh tế của vùng Bắc Trung Bộ, Nghệ An nổi lên như một "vựa nông sản" đầy hứa hẹn với địa hình đa dạng, đất đai màu mỡ và khí hậu ôn hòa. Tại Diễn đàn “Kết nối sản xuất và tiêu thụ nông sản các tỉnh vùng Bắc Trung bộ” diễn ra ngày 6/8 ở TP Vinh (Nghệ An), ông Nguyễn Văn Đệ, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An nhấn mạnh: "Nghệ An đang sở hữu tiềm năng rất lớn để phát triển ba ngành hàng chủ lực là dứa, chè và cam, đây là những cây trồng không chỉ mang lại giá trị kinh tế cao mà còn góp phần trực tiếp vào công cuộc giảm nghèo của địa phương".

Câu chuyện giảm nghèo hôm nay, không chỉ dừng lại ở những mô hình nhỏ lẻ, mà đòi hỏi phải nhìn xa hơn tới sự phát triển của ngành hàng, tới sự tham gia sâu rộng của doanh nghiệp, và nhất là đến việc hình thành chuỗi giá trị khép kín từ sản xuất đến chế biến, tiêu thụ. Trong đó, cây dứa, chè, cam... là những loại cây trồng vốn đã gắn bó lâu đời với bà con nông dân miền núi Nghệ An đang được "thức tỉnh" bằng tầm nhìn quy hoạch bài bản và chính sách mời gọi đầu tư đầy chủ động.

Theo quy hoạch của tỉnh Nghệ An đến năm 2030, ba ngành hàng trên sẽ được mở rộng đáng kể: diện tích trồng cam đạt khoảng 8.600 ha, chè từ 8.700 ha tăng lên 15.000 ha, còn dứa có thể tăng gấp 7 lần, từ gần 1.800 ha hiện tại lên tới 13.800 ha. Đây không đơn thuần là những con số mở rộng diện tích, mà chính là "lộ trình giảm nghèo" được vạch ra cho hàng nghìn hộ nông dân vùng cao, vùng sâu vùng xa, nơi sinh kế của người dân vẫn còn bấp bênh, phụ thuộc vào nông sản thô, đầu ra bấp bênh.

Những vùng như Quỳnh Lưu, Nghĩa Đàn... nơi có truyền thống trồng dứa từ lâu đang được kỳ vọng trở thành trung tâm vùng nguyên liệu dứa quy mô lớn. Cũng như vậy, các vùng trồng chè tại Thanh Chương, Anh Sơn… hay các xã trồng cam ở Con Cuông, Tân Kỳ, nơi đồng bào dân tộc sinh sống sẽ không chỉ là nơi sản xuất mà còn là điểm đến đầu tư của các doanh nghiệp chế biến nông sản hiện đại.

Tuy nhiên, như ông Nguyễn Văn Đệ thẳng thắn chia sẻ, các ngành hàng chè và dứa của tỉnh hiện vẫn gặp khó khăn về chế biến sâu và phát triển thị trường. “Thiếu doanh nghiệp đầu tư là điểm nghẽn lớn nhất. Người dân thì có đất, có kinh nghiệm canh tác, nhưng thiếu động lực để mở rộng sản xuất vì đầu ra không ổn định. Chúng tôi rất mong có thêm các doanh nghiệp vào cuộc để cùng địa phương khai thác thế mạnh sẵn có”, ông Đệ nói.

Mở rộng vùng nguyên liệu, thu hút đầu tư

Không chờ đợi cơ hội đến, Nghệ An đã chủ động "trải thảm đỏ" với bốn chính sách mũi nhọn nhằm thu hút đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, nhất là ba ngành hàng chiến lược dứa, chè, cam.

Thứnhất, quy hoạch vùng nguyên liệu rõ ràng, gắn với định hướng phát triển bền vững. Tỉnh đã rà soát và bố trí quỹ đất phù hợp để xây dựng các nhà máy chế biến, trung tâm đóng gói, bảo quản. Qua đó khép kín chuỗi giá trị, tăng tính chủ động và giảm lệ thuộc vào thị trường tự phát.

Thứhai, ban hành chính sách khuyến khích người dân mở rộng diện tích trồng, hỗ trợ giống cây trồng chất lượng cao, tập huấn kỹ thuật và tư vấn canh tác theo chuẩn VietGAP, GlobalGAP. Đây là bước đi quan trọng để nâng cao năng suất, chất lượng và khả năng truy xuất nguồn gốc, yếu tố sống còn trong xuất khẩu nông sản hiện đại.

Thứba, ưu đãi cho nhà đầu tư được đẩy mạnh: từ miễn, giảm thuế đến hỗ trợ chi phí xây dựng hạ tầng, cấp mã số vùng trồng và phát triển vùng nguyên liệu. Tỉnh cam kết đồng hành cùng doanh nghiệp từ khâu lập dự án đến triển khai sản xuất.

Thứtư, Nghệ An tiên phong áp dụng chuyển đổi số trong nông nghiệp: xây dựng bản đồ vùng trồng, phần mềm truy xuất nguồn gốc, hệ thống mã định danh vùng sản xuất giúp nông sản của tỉnh đáp ứng nhanh yêu cầu từ các thị trường khó tính như EU, Mỹ, Nhật Bản.

Tất cả những chính sách trên không chỉ nhằm hút đầu tư mà còn là lời cam kết mạnh mẽ của địa phương trong việc đưa nông nghiệp trở thành động lực giảm nghèo thực chất, thông qua việc nâng cao thu nhập, tạo thêm việc làm, tăng khả năng thích ứng thị trường cho người dân vùng khó.

Khi cây dứa, cây chè, cây cam được khoác lên mình tấm áo mới là vùng nguyên liệu quy mô lớn, là sản phẩm đạt chuẩn quốc tế, là hàng hóa có thương hiệu và thị trường ổn định thì người nông dân vùng cao không chỉ là người sản xuất mà sẽ là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, là chủ thể kiến tạo giá trị gia tăng và là nhân tố trực tiếp trong công cuộc giảm nghèo bằng nội lực.

Đã có những hợp tác xã ở Nghệ An tiên phong làm được điều đó: từ trồng dứa theo tiêu chuẩn hữu cơ, xuất khẩu sang châu Âu; từ sản xuất chè đạt chứng nhận UTZ, Rainforest Alliance, đến xây dựng thương hiệu cam sạch vùng miền… Tất cả đều khởi đầu từ những hộ nông dân nghèo, nhưng nhờ chính sách hỗ trợ, doanh nghiệp đồng hành và thị trường dẫn lối, họ đã vươn lên thành những hộ có thu nhập cao, làm giàu chính đáng trên mảnh đất quê hương.

Nghệ An hôm nay không chỉ có đất đai, truyền thống và tiềm năng mà còn có quyết tâm. Với tầm nhìn chiến lược và hành động cụ thể, tỉnh đang biến nông nghiệp thành một ngành hàng hóa có giá trị gia tăng, nơi doanh nghiệp là người đồng hành, người dân là chủ thể, và mỗi hecta đất canh tác là một bước tiến trong hành trình giảm nghèo bền vững.