Cầu nối tri thức, công nghệ giúp đồng bào miền núi giảm nghèo

Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 – 2025 là một trong ba chương trình trọng điểm, thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước đối với người nghèo.

Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, thông tin ngày nay được xem như một loại tài nguyên thiết yếu, sánh ngang với đất đai, vốn và lao động. Với đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, nơi điều kiện kinh tế, xã hội còn nhiều khó khăn, việc tiếp cận thông tin không chỉ giúp nâng cao tri thức, mà còn mở ra cơ hội phát triển, xóa đói giảm nghèo. Chính vì vậy, tiểu dự án “Giảm nghèo thông tin” thuộc Dự án 6 của Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững đã xác định việc đưa thông tin thiết yếu đến người dân là nhiệm vụ then chốt.

Dưới góc nhìn của chuyên gia công nghệ viễn thông, ông Dương Ngô Anh cho hay, “giảm nghèo thông tin” là một bước đi mang tính chiến lược trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia. Mục tiêu lớn nhất của dự án là thu hẹp khoảng cách số giữa thành thị và nông thôn, đặc biệt tại các vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Nhờ đó, người dân không chỉ tiếp cận kịp thời các thông tin về kinh tế, y tế, chính trị, cơ chế – chính sách của Đảng và Nhà nước, mà còn có thể ứng dụng thông tin vào sản xuất, nâng cao năng suất, cải thiện đời sống.

Trong tiến trình này, bên cạnh sự định hướng của Đảng, Nhà nước và các ban, ngành, doanh nghiệp viễn thông giữ vai trò then chốt. Họ không chỉ đầu tư, xây dựng hạ tầng phủ sóng viễn thông, mở rộng mạng internet đến tận các bản làng xa xôi, mà còn cung cấp thiết bị đầu cuối, dịch vụ viễn thông với chất lượng ngày càng tốt hơn. Nhiều doanh nghiệp còn chủ động đưa ra các gói cước phù hợp, tham gia đào tạo kỹ năng số cho cộng đồng, phối hợp cùng các cơ quan Nhà nước triển khai chương trình “xóa mù thông tin”, thử nghiệm mô hình công nghệ mới cho nông thôn.

Nhìn tổng thể, doanh nghiệp viễn thông không chỉ là nhà cung cấp dịch vụ, mà còn là cầu nối tri thức và công nghệ, mang đến cơ hội phát triển mới cho người dân vùng sâu, vùng xa trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0. Vai trò này rất rõ ràng, và hơn hết, cần được tiếp tục khuyến khích, hỗ trợ để phát huy mạnh mẽ hơn nữa.

Tuy nhiên, việc triển khai hạ tầng viễn thông ở vùng sâu, vùng xa gặp rất nhiều thách thức: địa hình đồi núi phức tạp, dân cư phân tán, chi phí đầu tư trạm phát sóng cao trong khi khả năng sinh lời hạn chế. Chính những yếu tố này khiến tốc độ phổ cập internet ở miền núi chậm hơn nhiều so với khu vực đồng bằng và thành thị.

Vấn đề đặt ra không chỉ là “có sóng, có mạng”, mà còn phải tiếp cận với chi phí hợp lý. Nếu dịch vụ viễn thông quá đắt đỏ, mục tiêu giảm nghèo thông tin khó có thể đạt được. Do đó, cần có cơ chế để Nhà nước và doanh nghiệp phối hợp hỗ trợ giá cước, đặc biệt cho học sinh, sinh viên và hộ nghèo ở vùng khó khăn. Đồng thời, doanh nghiệp cần đưa ra các gói cước linh hoạt, phù hợp túi tiền của người dân.

Song song với đó, một nhiệm vụ không kém phần quan trọng là giảm nghèo về kỹ năng thông tin. Người dân cần được hướng dẫn cách tra cứu dự báo thời tiết, giá nông sản, học hỏi kỹ thuật canh tác, hay tham gia bán hàng trực tuyến. Internet không chỉ dừng lại ở nhu cầu giải trí, mà phải trở thành công cụ thiết thực để mưu sinh, nâng cao thu nhập và vươn lên làm giàu chính đáng.

Cầu nối số cho đồng bào vùng sâu, vùng xa

Theo ông Dương Ngô Anh, để người dân vùng sâu, vùng xa tiếp cận internet với chi phí hợp lý, cần đồng bộ từ hạ tầng, chính sách, công nghệ đến nguồn nhân lực. Về hạ tầng, ông nhấn mạnh: “Cần triển khai đồng bộ các mạng 4G, 5G, hệ thống cáp quang, truyền hình số, tránh tồn tại ‘vùng lõm’ thông tin hay sóng yếu. Trước hết phải bảo đảm hệ thống điện lưới, nền tảng triển khai công nghệ để tiết giảm chi phí dịch vụ”.

Thời gian qua, nhiều chính sách đã hỗ trợ người dân như cung cấp điện thoại, máy tính bảng giá rẻ, gói cước viễn thông, data ưu đãi, thậm chí miễn phí cho hộ nghèo, học sinh, người cao tuổi vùng khó khăn. Tuy nhiên, hạ tầng và thiết bị chưa đủ, cần chú trọng đào tạo kỹ năng số. “Người dân phải được hướng dẫn sử dụng internet phục vụ sản xuất, kinh doanh và đời sống. Vai trò này có thể do doanh nghiệp viễn thông phối hợp với cán bộ xã hoặc những người đã tiếp cận công nghệ trước đó trở thành ‘hạt nhân’ hỗ trợ cộng đồng”, ông Dương nhấn mạnh.

Ông Vũ Hoàng Liên, Chủ tịch Hiệp hội Internet Việt Nam, cho rằng khai thác internet hiệu quả ở vùng sâu, vùng xa cần tiếp cận từ hai phía. Thứ nhất, từ người dân: cần nâng cao năng lực công nghệ thông tin, nhận thức lợi ích thực tế, đồng thời được hỗ trợ kỹ năng số, kiến thức an toàn thông tin để sử dụng hiệu quả và an toàn. Thứ hai, từ nhà cung cấp dịch vụ: cần tổ chức, định hướng nội dung thông tin đúng nhu cầu thực tế, xây dựng nội dung số dễ tiếp cận, tiết kiệm chi phí. “Thông tin quá nhiều nếu không sắp xếp hợp lý sẽ khiến bà con lúng túng, khó lựa chọn. Do đó cần nền tảng, giao diện thân thiện, đơn giản, phù hợp trình độ người dân vùng khó khăn”, ông Liên phân tích.

Ngoài ra, vai trò lực lượng tại chỗ như giáo viên, học sinh, con em trong gia đình, cùng sinh viên, tình nguyện viên, là rất quan trọng trong việc hướng dẫn sử dụng internet. Hệ thống tư vấn cũng cần thiết: bà con phải được tư vấn từ chuyên gia nông nghiệp, thương mại điện tử, y tế, giáo dục, văn hóa để áp dụng đúng cách và khai thác hiệu quả. Chỉ khi kết hợp đồng bộ nâng cao năng lực người dân, tổ chức thông tin phù hợp và hệ thống tư vấn kịp thời, internet mới thực sự trở thành công cụ giúp đồng bào vùng sâu, vùng xa thoát nghèo, cải thiện đời sống, phát triển kinh tế và hội nhập xã hội.