Xã Bình Lư (tỉnh Lai Châu) từ lâu vốn được biết đến là vùng đất giàu tiềm năng nông nghiệp. Với khí hậu, thổ nhưỡng đặc trưng vùng núi, nơi đây phù hợp để phát triển nhiều loại cây trồng. Trong đó, cây dong riềng không chỉ bén rễ trên nương rẫy mà còn “bén” sâu vào đời sống kinh tế, văn hóa của bà con. Gắn liền với nghề làm miến dong truyền thống, dong riềng đã và đang trở thành “cây thoát nghèo” của người dân địa phương.

Hành trình xây dựng thương hiệu từ hạt bột dong

Nghề làm miến dong ở xã Bình Lư đã xuất hiện từ những năm 1970, khi giao thương hàng hóa bắt đầu phát triển. Đến cuối thập niên 1990, thương hiệu “Miến Bình Lư” đã nổi tiếng trên thị trường, trở thành niềm tự hào của nhiều thế hệ người dân. Cây dong riềng từ đó không chỉ là cây trồng đơn thuần mà còn là cây chủ lực, góp phần quan trọng vào công cuộc xóa đói, giảm nghèo.

Những bản làng như Thống Nhất, Hoa Vân, Toòng Pẳn… giờ đây hầu như nhà nào cũng gắn bó với cây dong và nghề làm miến. Chính quyền xã Bình Lư xác định đây là ngành kinh tế mũi nhọn, đưa vào nghị quyết chuyên đề từ năm 2020 với mục tiêu đến năm 2025, sản lượng miến dong đạt 450 – 550 tấn/năm, doanh thu 30 – 40 tỷ đồng/năm.

Cây dong không chỉ giúp cải thiện thu nhập, mà còn góp phần bảo tồn và phát triển nghề truyền thống, xây dựng chuỗi giá trị bền vững từ trồng trọt, chế biến đến tiêu thụ sản phẩm.

Bước ngoặt quan trọng với nghề làm miến dong Bình Lư là năm 2014, khi xã được UBND tỉnh công nhận làng nghề sản xuất miến dong. Đến năm 2020, “Miến dong Bình Lư” chính thức được chứng nhận sản phẩm OCOP, tạo điều kiện thuận lợi để quảng bá, mở rộng thị trường tiêu thụ trong cả nước.

Hiện xã duy trì khoảng 40 ha trồng dong riềng lấy bột, có 5 cơ sở xay sát và hơn 90 hộ chuyên sản xuất miến. Các hộ đã mạnh dạn đầu tư máy móc, đổi mới công nghệ, giúp năng suất tăng gấp đôi so với làm thủ công. Nhờ đó, mỗi năm địa phương đưa ra thị trường trên 500 tấn miến, thu về gần 25 tỷ đồng.

Sợi miến Bình Lư có màu trắng trong, dai ngon, thơm nức, không lẫn tạp chất. Chính chất lượng ổn định đã giúp sản phẩm được người tiêu dùng ưa chuộng, vươn ra các thị trường ngoài tỉnh, trở thành lựa chọn tin cậy trong nhiều bữa cơm gia đình.

Bà con đổi đời nhờ cây dong riềng

Không ít gia đình đã thay đổi cuộc sống nhờ chuyển đổi sang trồng dong riềng và làm miến. Trước đây, ông Lù Kim Sơn (bản Thèn Thầu) chỉ canh tác hai vụ lúa, thu nhập bấp bênh, mỗi năm lãi chưa đầy 2 triệu đồng. Từ khi chuyển đổi sang trồng dong riềng, gia đình ông thu về hơn 27 triệu đồng mỗi vụ, lợi nhuận sau chi phí lên tới 12 triệu đồng, cao gấp nhiều lần trồng lúa.

Chị Nguyễn Thị Tân (bản Thống Nhất) đã có hơn 30 năm gắn bó với nghề làm miến dong. Chị chia sẻ: "Mỗi năm, gia đình tôi cung cấp khoảng 1 tấn miến cho các hợp tác xã, thu nhập hơn 100 triệu đồng. Nhờ nghề truyền thống này, gia đình tôi đã thoát nghèo, kinh tế ổn định, đời sống khấm khá".

Nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất, nhiều Hợp tác xã ra đời như: Hợp tác xã Sản xuất miến dong Vững Tâm, Hợp tác xã sản xuất và thương mại nông nghiệp sạch Ngọc Cường thu mua bột dong từ người dân, chế biến thành sản phẩm hoàn chỉnh rồi đưa ra thị trường. Nhờ sự liên kết này, bà con yên tâm đầu tư trồng dong, không lo đầu ra.

Ông Nguyễn Mạnh Cường, Giám đốc Hợp tác xã sản xuất và thương mại nông nghiệp sạch Ngọc Cường cho biết: “Nghề làm miến dong đã có từ năm 1978, đến nay vẫn được gìn giữ và phát triển. Trung bình mỗi năm Hợp tác xã tiêu thụ khoảng 30 tấn sản phẩm, cao điểm nhất là dịp Tết, doanh thu đạt 1,5 – 1,7 tỷ đồng. Đây là nguồn thu ổn định, góp phần giúp nhiều hộ nông dân thoát nghèo, vươn lên khá giả”.

Nhiều sản phẩm mới cũng được Hợp tác xã nghiên cứu và phát triển như miến đỗ đen, miến đỗ xanh, miến khoai sâm… Trong đó, sản phẩm “Miến dong truyền thống Gia Huy” đã đạt chuẩn OCOP 3 sao. Điều này không chỉ giúp đa dạng hóa sản phẩm mà còn khẳng định thương hiệu miến Bình Lư trên thị trường.

Đại diện lãnh đạo Sở Công Thương tỉnh Lai Châu chia sẻ: “Đồng hành cùng bà con, Sở Công Thương tỉnh đã có nhiều hoạt động hỗ trợ thiết thực nhằm nâng cao giá trị cây dong riềng. Ngành Công Thương đã hướng dẫn các cơ sở, hợp tác xã xây dựng tiêu chuẩn sản xuất, đăng ký nhãn hiệu hàng hóa, hoàn thiện hồ sơ tham gia chương trình OCOP. Đồng thời, Sở cũng kết nối sản phẩm miến dong với các hội chợ, giúp mở rộng thị trường tiêu thụ. Nhờ đó, miến dong Bình Lư ngày càng khẳng định thương hiệu, tạo chỗ đứng vững chắc trên thị trường”.

Từ cây thoát nghèo đến cây làm giàu 

Hiện nay, cây dong riềng không chỉ giúp bà con thoát nghèo mà còn mở ra cơ hội làm giàu bền vững. Với giá bán trung bình 50.000 – 55.000 đồng/kg, mỗi năm nghề làm miến dong mang lại hàng chục tỷ đồng cho xã Bình Lư, tạo việc làm cho hàng trăm lao động. Đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao, góp phần quan trọng vào việc hoàn thành các tiêu chí nông thôn mới.

Câu chuyện cây dong riềng ở Lai Châu là minh chứng rõ nét cho sự năng động, sáng tạo của bà con vùng cao trong việc khai thác tiềm năng bản địa để phát triển kinh tế. Từ những gốc dong xanh mướt trên nương, đến sợi miến trắng ngần trên mâm cơm, tất cả đều chứa đựng mồ hôi, công sức và khát vọng vươn lên của người dân.

Để miến dong Bình Lư phát triển bền vững, chính quyền địa phương tiếp tục chú trọng xây dựng thương hiệu, nâng cao chất lượng sản phẩm, đồng thời mở rộng liên kết với doanh nghiệp để đưa sản phẩm vào siêu thị, chuỗi cửa hàng đặc sản. Song song với đó, việc đào tạo, tập huấn kỹ thuật, hỗ trợ vốn cho bà con cũng là giải pháp quan trọng để đảm bảo nghề truyền thống không chỉ tồn tại mà còn phát triển mạnh mẽ.

Cây dong riềng giờ đây không chỉ đơn thuần là cây trồng, mà đã trở thành “cây hy vọng” của hàng trăm hộ dân ở Bình Lư, Lai Châu. Từ câu chuyện này, có thể thấy, nếu biết khai thác lợi thế bản địa, gắn sản xuất nông nghiệp với chế biến và thị trường, bà con vùng cao hoàn toàn có thể thoát nghèo, làm giàu ngay trên mảnh đất quê hương.