Những mô hình phát triển kinh tế hiệu quả

Lào Cai là một trong những địa phương hiếm hoi hội tụ tới 7 kiểu và 12 loại sinh khí hậu khác nhau. Chính sự đa dạng này tạo nên hệ thực vật phong phú với khoảng 850 loài cây có công dụng làm thuốc. Từ vùng núi cao ôn hòa, nhiệt độ trung bình 15 - 20°C, đến vùng thấp ấm áp hơn, mỗi độ cao, mỗi khoảng khí hậu lại thích hợp cho những loài dược liệu khác nhau.

Đây cũng là nơi lưu giữ những loài cây quý hiếm: hoàng liên gai, thất diệp nhất chi hoa, sâm vũ diệp (tam thất hoang) trên dãy Hoàng Liên Sơn; cùng những cây đã thành thương hiệu như giảo cổ lam, sa nhân tím, đương quy, atiso, đảng sâm, hà thủ ô đỏ, xuyên khung… Với gần 7.600 ha dược liệu các loại và hơn 140.000 ha quế, sơn tra, Lào Cai hiện nắm giữ vùng dược liệu quy mô lớn nhất cả nước.

Đáng nói, yếu tố làm nên thương hiệu dược liệu của Lào Cai còn đến từ tri thức của người bản địa trong sử dụng những loại cây này. Người Dao đỏ ở Sa Pa với bài thuốc tắm đã trở thành sản phẩm OCOP nổi tiếng; người Mông, người Tày với những phương thuốc quý được truyền đời. Khi tri thức ấy gặp sự hỗ trợ của khoa học và thị trường, dược liệu không còn chỉ là cây thuốc mà trở thành hàng hóa giá trị cao.

Câu chuyện của xã vùng cao Tả Van Chư là minh chứng rõ ràng. Từ những diện tích trồng ngô, lúa kém hiệu quả, người dân đã mạnh dạn chuyển sang trồng cát cánh, đương quy, mạch môn. Gia đình ông Giàng Seo Giáo thu hơn 110 triệu đồng từ 1,2 ha cát cánh, cao gấp 5 - 6 lần trồng ngô.

Ở thôn Lả Gì Thàng, 50 hộ đồng bào Mông trồng 40 ha cát cánh và 2 ha đương quy, thu về 6 tỷ đồng chỉ sau một vụ. Chị Tráng Thị Ngọc Linh, người dân trong thôn khẳng định, trồng dược liệu vất vả hơn ngô, nhưng thu lãi gấp nhiều lần.

Không chỉ tăng thu nhập, một số loài dược liệu như cát cánh còn trở thành sản phẩm du lịch. Mùa hoa tím biếc từ tháng 6 - 9 thu hút du khách đến tham quan, trải nghiệm, mở ra thêm nguồn thu cho người dân từ dịch vụ ăn uống, lưu trú.

Nhiều doanh nghiệp cũng đóng vai trò mở đường. Công ty Cổ phần đầu tư Panax Việt Nam trồng sâm Ngọc Linh và sâm Lai Châu trên 6 ha, thương mại hóa sản phẩm giá trị 15 – 20 triệu đồng/kg, tạo việc làm thường xuyên cho 10 – 15 lao động địa phương. Các hợp tác xã như Thanh Sơn, Lũng Lô, Mạnh Hương đã xây dựng chuỗi liên kết trồng, chế biến, tiêu thụ, với nhiều sản phẩm đạt OCOP 3 sao, sản lượng ổn định hàng năm.

Tiềm năng lớn, định hướng rõ

Lào Cai đã xác định dược liệu là một trong 5 cây trồng chủ lực, ban hành nhiều nghị quyết, quy hoạch, chia thành 3 vùng phát triển theo lợi thế khí hậu, thổ nhưỡng. Các loại cây dược liệu được khuyến khích sản xuất theo tiêu chuẩn GACP-WHO, gắn vùng nguyên liệu với cơ sở chế biến, hướng đến thị trường xuất khẩu.

Hiện toàn tỉnh có hơn 3.550 ha cây dược liệu chính, hơn 3.000 ha quế đạt chứng nhận hữu cơ quốc tế, 25 sản phẩm dược liệu được chứng nhận OCOP, trong đó 7 sản phẩm 4 sao. Sự tham gia của doanh nghiệp lớn như Traphaco với đông trùng hạ thảo 4 sao OCOP, hay các hợp tác xã chế biến sâu đã góp phần nâng thương hiệu dược liệu Lào Cai.

Theo đại diện UBND tỉnh Lào Cai, thời gian tới, tỉnh sẽ tiếp tục phát triển dược liệu theo hướng hàng hóa, đa dạng sản phẩm, đảm bảo chất lượng, tăng khả năng cạnh tranh, đáp ứng nhu cầu trong nước và hướng tới xuất khẩu.

Có thể thấy, hiệu quả kinh tế từ dược liệu đã rõ, song hành trình đi tìm “vàng xanh” vẫn còn những trở ngại khi diện tích liên kết tiêu thụ mới đạt khoảng 40% sản lượng; việc khai thác tự phát gây nguy cơ cạn kiệt; bảo quản, chế biến sâu còn hạn chế.

Để vượt qua, Lào Cai cần chiến lược dài hạn, trong đó cần quy hoạch vùng trồng bền vững, phát triển hạ tầng chế biến, đào tạo kỹ thuật canh tác, áp dụng công nghệ bảo quản sau thu hoạch, gắn sản xuất với du lịch sinh thái - văn hóa.

Nếu làm được, “vàng xanh” sẽ không chỉ nằm trong từng gói trà, chai cao, mà còn trong câu chuyện của mỗi bản làng, trong hành trình của mỗi du khách tìm về vùng núi Hoàng Liên. Khi ấy, cây dược liệu không chỉ giúp thoát nghèo, mà còn mở ra con đường làm giàu bền vững, nâng tầm vị thế Lào Cai trên bản đồ dược liệu Việt Nam.

Thu nhập từ hàng trăm đến hàng tỷ đồng mỗi năm từ cây dược liệu, người dân tộc thiểu số đã tìm được “vàng xanh” trên những đỉnh núi mây mờ của Lào Cai.