Trên những triền núi mờ sương các xã miền núi phía tây thành phố Đà Nẵng, những người phụ nữ Cơ Tu đang viết nên câu chuyện đổi thay của chính mình. Từ chỗ quanh năm chỉ biết làm nương, hái măng, dệt thổ cẩm để đổi lấy gạo, họ đã bắt đầu biết tính toán, học nghề, tham gia tổ nhóm sản xuất và tự tin mang sản phẩm của bản làng ra thị trường, dần hình thành thói quen thương mại hàng hóa, thay vì tự cung tự cấp, vật đổi vật.

Mạnh dạn thay đổi cách nghĩ, nhiều chị em đã khởi nghiệp với những mô hình nhỏ nhưng lại mang lại hiệu quả kinh tế thấy rõ như: trồng dược liệu dưới tán rừng, phát triển kinh tế vườn rừng, làm du lịch cộng đồng hay bán hàng qua mạng.

Với sự trợ lực từ những chương trình hỗ trợ sinh kế của tỉnh Quảng Nam (cũ), nay là TP. Đà Nẵng, nhiều chị em phụ nữ Cơ Tu đã trở thành gương điển hình tiên tiến làm kinh tế giỏi, vững vàng thoát nghèo, vươn lên làm giàu, biến sản vật rừng thành hàng hóa có giá trị. Và hơn cả, họ truyền cảm hứng, khát vọng vươn lên cho những người phụ nữ trong bản làng.

Xã Tây Giang nằm cách trung tâm thành phố Đà Nẵng hơn 120km về phía Tây và được thành lập trên cơ sở sáp nhập 04 xã thuộc huyện Tây Giang trước đây, gồm: Lăng, Atiêng, Anông và Dang. Diện tích tự nhiên 400,45 km2, có 23 thôn với 2.329 hộ trên 9.063 nhân khẩu; có hơn 90% dân số là đồng bào dân tộc Cơ Tu.

Thời gian gần đây, các chị phụ nữ trên địa bàn xã đã mạnh dạn đưa nông đặc sản miền núi vượt ra khỏi bản làng, đến với nhiều địa phương, vùng miền trong cả nước thông qua các nền tảng số.

Năm 2020, chị Hôih Blúi (thôn Agrồng, xã Tây Giang) bắt đầu bán hàng để cải thiện thu nhập. Với chiếc điện thoại thông minh, chị livestream, quay clip giới thiệu sản phẩm ngay tại vườn hoặc nhà bếp.

Không chỉ có các loại nông sản tươi như rau rừng, quả dại, dược liệu, chị Blúi còn giới thiệu cơm lam, thịt gác bếp, cháo bắp, ốc nấu sắn – những món ăn truyền thống vốn chỉ xuất hiện trong dịp lễ hội nay đã trở thành sản phẩm có thể đặt mua qua mạng. 

Kiên trì với công việc và với lợi thế các sản vật núi rừng, đến nay, chị Hôih Blúi đã livestream thành thạo và có những khách hàng thường xuyên.

Tương tự, từng công tác ở hội phụ nữ, chị Lê Thị Lai (thôn Agrồng) được tham gia các chương trình tập huấn, được đi nhiều và biết nhiều, chị nhận thấy lợi thế của mạng xã hội có thể xóa đi khoảng cách mua bán hàng, vì vậy, chị đã lên kế hoạch kết nối với các hội viên phụ nữ đưa các sản phẩm như gạo nếp than của xã Dang, đảng sâm, cam… ra thị trường thông qua mạng facebook, tiktok.

Bên cạnh đó, chị đã tận dụng livestream để quảng bá, giới thiệu trên mạng xã hội những tấm thổ cẩm do các chị em phụ nữ làm ra may thành áo, váy. Lượng vải còn dư chị Lê Thị Lai hướng dẫn các hội viên tận dụng làm các loại trang sức đơn giản như cài tóc, kẹp tóc, dây cột tóc, móc khóa, vòng đeo tay, túi sách, giày, dép…  Chị Lai cho biết livestream được rất nhiều người chú ý, những lần đầu livestream, lượt xem và lượt tương tác khá ít; sau đó tăng dần khi chị tự cải thiện được một số vấn đề của bản thân và làm tốt hơn. Những sản phẩm đầu tiên được đặt mua rồi đến những sản phẩm tiếp theo tiếp thêm động lực để chị đưa nét đẹp văn hóa thổ cẩm Cơ Tu đến rộng rãi hơn đến người tiêu dùng.

Ngoài chị Hôih Blúi, chị Lai, ngày càng nhiều phụ nữ miền núi Đà Nẵng tự tin livestream quảng bá, bán hàng trên mạng xã hội. Từ những nông đặc sản miền núi cho đến những sản phẩm mang hơi thở văn hóa của người Cơ Tu như các sản phẩm từ nghề đan, dệt truyền thống, thậm chí là sản phẩm du lịch văn hóa cộng đồng.

Đến xã A Vương, khi hỏi đến tấm gương làm kinh tế, ai cũng sẽ nhắc đến chị Bnướch Thị Blắc, người giàu nhất thôn R’cung và  là niềm tự hào của phụ nữ Cơ Tu.

Sinh ra từ một gia đình khó khăn với xuất phát điểm khi lập gia đình hầu như chẳng có gì, sau nhiều lần được chính quyền địa phương tuyên truyền vận động phát triển kinh tế để thoát nghèo bền vững, chị Blắc đã tìm được hướng thoát nghèo và làm giàu.

Chị Blắc khởi động hành trình thoát nghèo bền vững bằng mô hình kinh doanh tạp hóa với đầy đủ các nhu, yếu phẩm cung cấp cho bà con trong thôn. Đây cũng là bàn đạp để chị có vốn mở rộng sang mô hình trồng trọt và phát triển chăn nuôi. 

Hiện nay chị Blắc đang trồng 1,6 héc ta cam với số lượng hơn 700 gốc. Năm 2024 chị bán quả cam thu về được hơn 30 triệu đồng. Đồng thời còn trồng thêm bưởi da xanh cho thu nhập hàng chục triệu đồng mỗi vụ. Chị tiếp tục tận dụng đất rẫy sẵn có để trồng hơn 3 héc ta quế và 2 héc ta keo, hiện nay sắp đến giai đoạn thu hoạch với lợi nhuận ước tính hàng trăm triệu đồng.

Không dừng lại ở đây, tận dụng thế mạnh đất vườn đồi sẵn có, chị Blắc tiếp tục phát triển mô hình chăn nuôi gà bản địa và gà thương phẩm để cung cấp cho các thương lái miền xuôi. Bình quân mỗi năm chị nuôi 3 lứa gà với số lượng khoảng 1.500 con, xuất bán thu về số tiền hơn 200 triệu đồng. Nhờ sử dụng nguồn thức ăn tại chỗ và nuôi theo phương pháp thả vườn nên đàn gà của chị cho chất lượng thơm ngon, được thương lái ưu tiên bao tiêu đầu ra ổn định với giá cao.

Bên cạnh trồng cây ăn quả, nuôi gà, chị Bnướch Thị Blắc còn là 1 thương lái “mát tay”  kết nối tiêu thụ hàng chục tấn nông sản của đồng bào Cơ Tu đến với các nhà máy chế biến nông sản.

Các nông sản, dược liệu được chị kết nối đầu ra như quế, gừng, nấm của đồng bào Cơ Tu tại các xã miền núi như A Vương, Tây Giang, Hùng Sơn.

Nhờ siêng năng, chăm chỉ cộng thêm biết tính toán trong sản xuất kinh doanh mà giờ đây thu nhập của gia đình chị Bnướch Thị Blắc đạt gần một tỷ đồng/ năm và sắm ô tô con để đi giao dịch làm ăn khắp nơi. Con cái cũng được ăn học đầy đủ.

Xã A Vương được thành lập trên cơ sở sáp nhập các xã A Vương và Bha Lêê, thuộc huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam cũ. Hiện toàn xã có 16 thôn với 1.329 hộ dân, 95% hộ dân là đồng bào dân tộc Cơ Tu. Đời sống của người dân còn nhiều khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo chiếm 41,38%. Những mô hình phát triển kinh tế như chị Blắc chính là gương sáng và điển hình cần nhân rộng

Ông Lưu Văn Khương, Phó Chủ tịch TT UBND xã A Vương cho biết, định hướng của xã trong thời gian tới là phát triển nông, lâm nghiệp và dịch vụ. “Lâu nay, bà con xã trồng các cây trồng hiệu quả chưa cao. Nghị quyết đại hội Đảng bộ xã lần thứ I đã xác định rõ kinh tế địa phương ưu tiên phát triển cây bản địa của địa phương, nhân rộng điển hình tiên tiến để bà con học tập”, ông Lưu Văn Khương cho hay.

Sau sáp nhập, thành phố Đà Nẵng có 33 xã miền núi, là nơi sinh sống chủ yếu của gần 20 dân tộc thiểu số. Bên cạnh hạ tầng còn chưa phát triển thì phần lớn đời sống của người dân còn khó khăn do nếp nghĩ, cách làm chưa thay đổi. Vì vậy, việc những gương Cơ Tu mạnh dạn thay đổi, tự tin làm kinh tế không chỉ giúp gia đình họ thoát nghèo, mà tiếp thêm động lực để phụ nữ miền núi thay đổi, mạnh dạn phát triển kinh tế.

Bên cạnh đó, cần sự đồng hành, hỗ trợ của chính quyền các cấp trong đào tạo nghề, kết nối thị trường, cũng như chính sách khuyến khích khởi nghiệp ở vùng dân tộc thiểu số.

Khi có chính sách đúng và sự tiếp sức kịp thời, cùng với tinh thần dám nghĩ dám làm của người dân, đặc biệt là phụ nữ miền núi, kinh tế vùng cao Đà Nẵng sẽ từng bước chuyển mình, góp phần thu hẹp khoảng cách phát triển giữa miền núi và miền xuôi, hướng tới mục tiêu giảm nghèo bền vững.