Giữa bạt ngàn núi non trùng điệp, văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi như những mạch nguồn ngàn năm chảy mãi. Đó là tiếng khèn gọi bạn tình giữa mùa hội, là điệu xoè ấm nồng bên bếp lửa, là sắc váy thổ cẩm như những mảng trời rực rỡ. Mỗi ngôi nhà sàn, bờ rào đá, nếp chợ phiên… đều cất giữ câu chuyện về cội nguồn và nếp sống thuận theo tự nhiên. Truyền thống ấy không chỉ kết nối cộng đồng, hun đúc tình người, mà còn là kho báu di sản văn hóa vô giá, góp phần định hình bản sắc Việt Nam đa sắc màu.

Tuy nhiên, với đồng bào dân tộc thiểu số nói chung, người H'mông nói riêng, việc gìn giữ và lưu truyền đầy đủ văn hoá truyền thống trong bối cảnh hội nhập hiện nay vốn không dễ dàng. Bài toán lớn ở đây không chỉ là sự phai nhạt, sự giao thoa của nhiều luồng văn hoá mà còn là bài toán sinh kế.

Là một người có gần 30 năm đồng hành cùng bà con dân tộc thiểu số khắp vùng miền trên cả nước lưu giữ văn hoá từ thương mại hoá sản phẩm, cải thiện sinh kế, bà Trần Tuyết Lan, Giám đốc Doanh nghiệp xã hội Craft Link cho biết, thông thường mỗi năm Craft Link triển khai 2 - 3 dự án hỗ trợ cho các nhóm dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa nâng cao thu nhập từ chính nghề thủ công truyền thống của mỗi dân tộc.

Dự án hỗ trợ bà con thiết kế mẫu mã, marketing sản phẩm và giúp nâng cao nhận thức của công chúng về truyền thống văn hoá của các nhóm dân tộc thiểu số thông qua các hoạt động quảng bá và truyền tải thông điệp đó cho các thế hệ tương lai. Mỗi dự án diễn ra trong 2 năm. Trong 2 năm đó, cán bộ của Craft Link sẽ đến làm việc trực tiếp ở tại địa phương cùng bà con. Tập huấn cho bà con cách quản lý nhóm, thiết kế, hoàn thiện và marketing sản phẩm.

Với sự hỗ trợ của Craft Link, kết quả thu được sau mỗi dự án không chỉ là thu nhập của bà con tăng lên mà quan trọng hơn thế, nhận thức của chính bản thân các nhóm dân tộc thiểu số đã thay đổi. Bà con trở nên yêu truyền thống văn hoá của mình hơn và chính vì yêu hơn, họ sẽ là những người tiên phong lan toả truyền thống văn hoá của chính dân tộc mình ra công chúng trong nước và quốc tế.

Buổi trưng bày “Kết nối mạch sống giữa người H'mông. Trái đất và Tâm hồn” là một trong những chương trình nổi bật của Craft Link trong năm nay. Đây là sự kiện trưng bày nghệ thuật thực tập thiết kế H'mông 2025. Craft Link đã hợp tác với các sinh viên người Mỹ gốc H'mông đến từ Đại học Wisconsin-Madison để tạo ra một trưng bày nghệ thuật về dòng thời trang H'mông mới do chính các sinh viên thiết kế.

Trưng bày là kết tinh của một tháng thực tập đầy trải nghiệm, khi các sinh viên rong ruổi khắp dải đất hình chữ S, tìm đến những bản làng H'mông nằm trong các dự án hỗ trợ của Craft Link. Tại đây, họ đắm mình trong không gian nghệ thuật truyền thống: tỉ mỉ theo từng mũi thêu đắp vải, kiên nhẫn bên khung cửi dệt lanh, khéo léo vẽ sáp batik và nhuộm chàm đậm sắc núi rừng. Từ những chất liệu văn hóa ấy, các bạn trẻ đã sáng tạo nên những bộ sưu tập thời trang mang hơi thở hiện đại, nhưng vẫn vẹn nguyên dấu ấn di sản H'mông.

Là một trong số 4 sinh viên tham gia kỳ thực tập, Edward Xiong một người Mỹ gốc H'mông thế hệ thứ hai, chia sẻ, trước kỳ thực tập này, anh luôn được nghe bà và cha kể những câu chuyện về cuộc sống ở làng quê Việt Nam, nghề dệt vải lanh, vải batik và vải chàm, cũng như tầm quan trọng của sông Hồng đối với văn hóa H'mông. Nhưng Edward Xiong phải rất khó khăn, dùng trí tưởng tượng của mình để hình dung ra những hình ảnh ấy.

Đến nay, sau 1 tháng “cùng ăn, cùng ngủ” với đồng bào dân tộc H'mông, chàng sinh viên trẻ không những được trải nghiệm thực tế mà còn được tận tay hoàn thành các tác phẩm. Những thiết kế ấy không chỉ dừng lại ở giá trị nghệ thuật, mà còn được trưng bày rộng rãi để nhiều người chiêm ngưỡng và ứng dụng cao trong đời sống. Đặc biệt, một số sản phẩm sẽ được Edward Xiong và các bạn sinh viên gốc H'mông mang mặt về Mỹ sử dụng, trở thành cầu nối đưa văn hóa H'mông vươn xa, giới thiệu nét đẹp truyền thống của Việt Nam đến với giới trẻ Mỹ. Đồng thời, là cầu nối giúp bà con đồng bào có thêm sinh kế từ hoạt động xuất khẩu sản phẩm ra nước ngoài.

Trong bối cảnh hội nhập văn hoá diễn ra mạnh mẽ như hiện nay, việc yêu thích và tìm về văn hoá truyền thống là một điều tuyệt vời. Sau khi được trải nghiệm thực tế và trở về Mỹ 4 bạn sinh viên sẽ mang theo những xúc cảm về văn hoá H'mông trên hành trình trưởng thành và sẽ là chất liệu tốt để các bạn tiếp tục lan toả mạch nguồn văn hoá H'mông.

Và từ đó, không chỉ những sắc chàm, hoa văn batik hay đường thêu tinh xảo, văn hóa H'mông sẽ được lưu giữ trong ký ức mà còn bước vào đời sống đương đại bằng những hình hài mới mẻ. Mỗi sản phẩm các sinh viên thiết kế không đơn thuần là vật dụng hay trang phục, mà là câu chuyện về cội nguồn, là nhịp cầu nối quá khứ với hiện tại. Khi những giá trị ấy được gìn giữ và lan tỏa, không chỉ bản sắc văn hóa được bảo vệ, mà còn mở ra hướng sinh kế bền vững cho bà con, nơi bàn tay khéo léo và trí sáng tạo được trả công xứng đáng, để di sản tiếp tục sống và sinh lợi giữa dòng chảy hội nhập.