"Chìa khóa" giảm nghèo bền vững 

Đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống chủ yếu tại miền núi, biên giới, vùng sâu, vùng xa, những địa bàn có vị trí chiến lược quan trọng cả về chính trị, kinh tế, an ninh và quốc phòng. Tuy nhiên, đây cũng là khu vực chịu nhiều tác động khắc nghiệt của thiên tai, điều kiện tự nhiên khó khăn, xuất phát điểm phát triển kinh tế, xã hội thấp, trình độ dân trí chưa cao.

Chính vì vậy, vấn đề việc làm của người dân nơi đây thường bấp bênh, thiếu ổn định, thu nhập hạn chế. Vì thế, giải quyết việc làm gắn với mục tiêu giảm nghèo bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số đã trở thành một chủ trương lớn, mang ý nghĩa cả trước mắt và lâu dài trong quá trình phát triển kinh tế, xã hội của nhiều địa phương.

Những năm qua, nhiều địa phương đã chủ động triển khai các chương trình tạo việc làm cho đồng bào dân tộc thiểu số mang lại hiệu quả rõ rệt, điển hình có tỉnh Quảng Ninh. Tại Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh có hơn 96% dân số là người dân tộc thiểu số đã đẩy mạnh tổ chức các lớp học nghề gắn với nhu cầu thực tiễn. Địa phương này đã mở 5 lớp đào tạo nghề trình độ sơ cấp, ngắn hạn dưới 3 tháng cho khoảng 100 học viên, trong đó có 2 lớp nông nghiệp và 3 lớp phi nông nghiệp. Đáng chú ý, nghề liên quan đến du lịch được ưu tiên nhằm khai thác tiềm năng sẵn có, tạo cơ hội cho đồng bào tham gia trực tiếp vào chuỗi giá trị du lịch cộng đồng.

Còn tại Ba Chẽ với hơn 80% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số cũng đẩy mạnh khảo sát, nắm bắt nhu cầu học nghề của lao động để xây dựng kế hoạch đào tạo phù hợp. Các nhóm nghề tập trung gồm kỹ thuật chăn nuôi gia súc, gia cầm, điện nước nông thôn, chế biến món ăn, phục vụ… Qua đó, học viên được trang bị kiến thức và kỹ năng cơ bản, từ chăn nuôi, trồng trọt đến dịch vụ. Nhờ áp dụng tiến bộ kỹ thuật, nhiều hộ đã vươn lên thoát nghèo, thậm chí làm giàu từ các mô hình kinh tế hộ gia đình.

Theo thống kê, tại Quảng Ninh hàng năm có hơn 86% học viên sau đào tạo nghề có việc làm mới hoặc tiếp tục công việc cũ với năng suất và thu nhập cao hơn. Đặc biệt, có tới 21,4% số hộ nghèo có người tham gia học nghề đã thoát nghèo. Kết quả này cho thấy, công tác đào tạo nghề đã góp phần quan trọng trong chuyển dịch cơ cấu lao động, tạo nhiều việc làm, cải thiện thu nhập, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho đồng bào dân tộc thiểu số.

Tháo gỡ các nút thắt chính sách

Thời gian qua, Nhà nước đã ban hành nhiều chương trình, chính sách hỗ trợ đào tạo, tạo việc làm cho lao động, trong đó có đồng bào dân tộc thiểu số. Nhờ vậy, lao động nông thôn, lao động nữ, lao động yếu thế, trong đó có khoảng 10% là lao động dân tộc thiểu số đã được hỗ trợ hiệu quả, tạo việc làm và tăng thu nhập, giảm nghèo.

Tuy vậy, nhiều chương đào tạo nghề, tạo việc làm ở một số địa phương chưa gắn chặt với nhu cầu thực tế của thị trường lao động. Một số lớp nghề còn mang tính hình thức, thiếu tính bền vững khi học viên khó áp dụng vào thực tiễn sản xuất. Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ đào tạo còn thiếu thốn, chất lượng đội ngũ giảng viên chưa đồng đều. Đây chính là những “điểm nghẽn” khiến hiệu quả tạo việc làm cho đồng bào dân tộc thiểu số chưa đạt được kỳ vọng đồng bộ trên phạm vi cả nước.

Vì thế, tại Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Việc làm (sửa đổi), Bộ Nội vụ cũng đề xuất nâng mức vay hỗ trợ tạo việc làm lên tới 200 triệu đồng đối với cá nhân và 10 tỷ đồng đối với cơ sở sản xuất - kinh doanh. Đây được xem là bước tiến quan trọng, tạo điều kiện cho người lao động, hợp tác xã, doanh nghiệp tại các địa bàn, nhất là vùng khó, miền nui mở rộng quy mô sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đang trình Thủ tướng sửa đổi, bổ sung Quyết định số 42/2012 về hỗ trợ các đơn vị sử dụng lao động dân tộc thiểu số tại miền núi, vùng khó khăn. Nhằm khắc phục hạn chế về kinh phí hỗ trợ; quy định hỗ trợ bảo hiểm xã hội chỉ áp dụng với lao động mới tuyển dụng… qua đó khuyến khích các đơn vị sử dụng lâu dài lao động dân tộc thiểu số.

Các chuyên gia cho rằng, việc sửa đổi chính sách là cần thiết để sát thực tiễn hơn. Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch Công ty Luật SB LAW nhấn mạnh, những đề xuất sửa nâng mức vay hỗ trợ của Luật Việc làm cũng như đề hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp sử dụng lao động dân tộc thiểu số đãi bám sát thực tế. Kỳ vọng sẽ tháo gỡ điểm nghẽn chính sách, qua đó nâng cao chất lượng và hiệu quả hỗ trợ tạo việc làm cho đồng bào dân tộc thiểu số, từ đó giúp cộng đồng giảm nghèo một cách bền vững.

Thời gian tới, theo ý kiến nhiều chuyên gia kinh tế, cần tiếp tục tập trung vào ba giải pháp lớn. Trong đó, gắn đào tạo nghề với nhu cầu thị trường lao động, tránh đào tạo hình thức, giúp học viên có thể áp dụng trực tiếp vào sản xuất và dịch vụ. Đồng thời, mở rộng hỗ trợ vốn, tín dụng ưu đãi cho người lao động và cơ sở sản xuất, đồng thời giám sát chặt chẽ để nguồn vốn đến đúng đối tượng, sử dụng hiệu quả.

Thời gian tới, theo các chuyên gia cần khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào vùng dân tộc thiểu số, đồng thời có các chính sách hỗ trợ để doanh nghiệp tạo việc làm bền vững, giúp đồng bào chủ động thoát nghèo, vươn lên làm giàu.