Tủa Chùa - nơi người Mông ‘xẻ’ đá trồng ngô, ‘dựng’ tương lai

Kỳ tích từ những bàn tay chai sạn

Trên độ cao gần 1.500m, giữa vùng núi đá vôi khô cằn, đồng bào Mông ở Tủa Chùa (tỉnh Điện Biên) vẫn từng ngày tạo nên điều kỳ diệu: gieo trồng hy vọng nơi đất khát, xây dựng cuộc sống mới từ chính lòng kiên cường.

Gió núi hun hút ở xã Tả Phìn (huyện Tủa Chùa), nơi những vách đá dựng đứng tưởng chừng không thể cắm được một chiếc cuốc, ấy vậy mà bà Giàng Thị Sú, bản Tả Dê, người phụ nữ dáng nhỏ thó, đôi tay chai sạn, vẫn cười nhẹ khi nói về nghề trồng ngô: “Toàn là đá thôi, không có đất, phải bê đất từ chỗ khác cho vào hốc mới trồng được. Cây ngô đã quen rồi, giống như người Tả Phìn - quen sống khổ, nhưng không chịu thua”.

Hình ảnh người Mông chắt chiu từng hốc đá, xếp đá làm bờ, chăm bón từng cụm ngô 3 - 5 cây như chăm chút giấc mơ no ấm, trở thành biểu tượng của tinh thần không khuất phục trước nghèo khó. Ở Tủa Chùa, trồng ngô không chỉ là kế sinh nhai. Đó là bản sắc. Là một nghi lễ định danh giữa con người và đất đá, là cách người Mông khẳng định sự hiện diện của họ trên vùng đất khắc nghiệt nhất.

Đồng bào dân tộc Mông ở Tủa Chùa canh tác giữa những phiến đá. Ảnh: Minh Thảo

Khác với bà Giàng Thị Sú, ở bản Trung Thu (xã Trung Thu), anh Vừ A Màng - một người Mông trẻ, không chọn theo lối sống cũ. Từ lớp tập huấn chăn nuôi được xã tổ chức, anh vay vốn, đầu tư chăn nuôi lợn, bò, gà, mở cửa hàng tạp hóa, biến căn nhà vùng cao thành điểm giao thương nhỏ của cả bản.

“Mình là người dân ở vùng cao. Các cụ già trước làm theo phong tục cũ, nhưng đến lượt mình phải thay đổi. Nuôi lợn, gà, có tiền mua bò, trâu. Bây giờ gia đình đã ổn định” - anh Màng chia sẻ, ánh mắt ánh lên sự tự tin.

Không còn là chuyện “nuôi vài con cho có”, mà là kinh doanh có chiến lược, mở rộng quy mô, tính toán đầu ra. Một dấu hiệu rõ nét cho sự trưởng thành kinh tế của đồng bào.

Cửa hàng tạp hóa của gia đình anh Vừ A Màng ở bản Trung Thu, xã Trung Thu. Ảnh: Ái Vân

Nhờ đó, mà xã Trung Thu, nơi có gần 100% người Mông sinh sống giờ đây không còn nhà tạm, thay vào đó là những ngôi nhà mới khang trang. Nhà nào cũng chất đầy ngô lúa, người dân đã biết phát triển kinh tế. Còn bản làng được bê tông hóa, điện thắp sáng từng ngõ nhỏ.

“Trước kia nuôi bò, lợn phải dắt xuống chợ, giờ người ta đến tận nhà mua. Đường sá tốt hơn, bán được giá hơn” - anh Thào A Lử, bản Nhè Xua Háng, xã Trung Thu nói như khoe, như mừng.

Rời Trung Thu, chúng tôi đến bản Tả Huổi Tráng 1, gặp anh Thào A Chủ, người được cả bản gọi đùa là “ông chủ dê”. Với hơn 40 con dê thịt và giống, anh Chủ tự tin kể: “Giá dê giờ tốt hơn cả trâu bò. Dê đực tôi bán 100.000 đồng/kg, dê cái 80.000 đồng/kg. Mỗi năm trừ chi phí, cũng thu được hơn 60 triệu”.

Con số không quá lớn ở đô thị, nhưng với vùng cao đó là “kỳ tích”. Đặc biệt, đó là thành quả của tư duy kinh tế mới: chăn nuôi tập trung, chủ động tìm đầu ra, tận dụng địa hình và khí hậu phù hợp.

Nuôi dê hộ gia đình là mô hình sinh kế mang lại hiệu quả kinh tế, góp phần tăng thu nhập cho người dân huyện Tủa Chùa. Ảnh: Hoàng Khánh

Vùng đá khát nhưng không khô khát khát vọng

Ở huyện vùng cao Tủa Chùa, đồng bào Mông chiếm trên 70% dân số toàn huyện. Những năm qua, cùng với sự hỗ trợ của Đảng, Nhà nước, huyện Tủa Chùa đã triển khai thực hiện có hiệu quả các Chương trình Mục tiêu quốc gia; đặc biệt, thực hiện tốt chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn, góp phần xóa đói, giảm nghèo, đảm bảo an sinh xã hội tại địa phương, phấn đấu thu hẹp dần khoảng cách so với bình quân chung của tỉnh.

Theo đó, huyện Tủa Chùa đã ban hành các kế hoạch, giải pháp chỉ đạo điều hành gắn với thực hiện các Chương trình, dự án, chính sách dân tộc. Đồng thời, triển khai các giải pháp huy động nguồn lực để đầu tư cơ sở hạ tầng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tái cơ cấu nông nghiệp, chuyển đổi giống cây trồng, vật nuôi phù hợp, đẩy mạnh công tác khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư, hỗ trợ phát triển sản xuất, tích cực xóa đói giảm nghèo, xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ người dân tộc thiểu số… Nhờ đó, các lĩnh vực kinh tế - xã hội của huyện đã có nhiều chuyển biến tích cực, đời sống vật chất và tinh thần của Nhân dân các dân tộc từng bước được nâng lên.

Tỷ lệ hộ nghèo tuy còn cao, song theo đánh giá của ông Lường Tuấn Anh, Chủ tịch UBND huyện Tủa Chùa, nhận thức và nội lực của người dân đã thay đổi rõ nét. Người Mông Tủa Chùa không còn trông chờ, ỷ lại mà chủ động phát triển sản xuất, xây dựng quê hương.

Những mô hình kinh tế nhỏ nhưng phù hợp đã được hình thành như: chăn nuôi gia cầm, trồng cây dược liệu, phát triển cây ăn quả trên đất dốc, làm du lịch cộng đồng… “Có thể với các vùng thuận lợi thì những mô hình kinh tế như này không là gì, nhưng với Tủa Chùa thì khác. Các mô hình kinh tế vừa và nhỏ sẽ thúc đẩy người dân học tập vươn lên thoát nghèo” - ông Lường Tuấn Anh khẳng định.

Theo lãnh đạo huyện Tủa Chùa, do điều kiện tự nhiên không thuận lợi, vì thế phát triển kinh tế như thế nào để đem lại hiệu quả, không làm phí nguồn lực mà Trung ương hỗ trợ luôn là nỗi trăn trở đối với chính quyền địa phương. Nói vui như lời Lường Tuấn Anh thì, Tủa Chùa có đặc sản là đá và... “khát”. Nhưng cũng từ cái “khát” ấy, khát vươn lên, khát thay đổi, khát được tự chủ, một thế hệ nông dân mới đã hình thành - chủ động hơn, học hỏi nhiều hơn, và biết tìm cơ hội ngay trong thách thức.

“Chúng tôi phát động phong trào nông dân thi đua sản xuất kinh doanh giỏi, đoàn kết giúp nhau làm giàu và giảm nghèo bền vững. Tới nay, đã có hơn 4.000 lượt hộ vay vốn qua Ngân hàng Chính sách Xã hội, tổng dư nợ hơn 100 tỷ đồng” - Chủ tịch huyện chia sẻ.