Người dân vùng cao đổi đời nhờ cây chè

Tỉnh Lai Châu, vùng đất địa đầu Tây Bắc, từng in đậm hình ảnh của đói nghèo và gian khó. Địa hình núi non hiểm trở, khí hậu khắc nghiệt khiến cuộc sống của bà con dân tộc nơi đây lâu nay gắn với những mùa vụ thất thường, trồng ngô, trồng sắn chỉ đủ qua ngày. Ít ai ngờ, chính cây chè, loại cây tưởng mỏng manh lại gieo nên một hành trình đổi thay.

Từ những năm 1959 - 1960, cây chè bén rễ trên mảnh đất Lai Châu. Thế nhưng phải đến sau năm 2011, khi tỉnh ban hành Đề án phát triển vùng chè, loài cây này mới thật sự bứt phá, trở thành mũi nhọn phát triển kinh tế và được người dân tôn vinh như “vàng xanh”.

Hiện toàn tỉnh Lai Châu có hơn 10.600 ha chè, trong đó gần 9.000 ha đã cho kinh doanh. Những xã nổi tiếng với vùng chè xanh ngút ngàn phải kể đến Tân Uyên, Bình Lư, Bản Bo, Mường Khoa… Đặc biệt, Lai Châu còn sở hữu những vườn chè cổ thụ trăm năm tuổi ở Tả Lèng (Tam Đường) và Sà Dề Phìn (Sìn Hồ) không chỉ mang giá trị kinh tế mà còn được coi là di sản văn hóa độc đáo.

Trên những triền đồi trước kia hoang hóa, nay cây chè phủ xanh, cho ra đời những búp chè mơn mởn. Người dân tìm thấy lối thoát nghèo từ thứ “vàng xanh” ấy.

Anh Hảng A Lử, người Mông ở bản Hô Ta (xã Mường Kim), xúc động kể lại hành trình đổi đời: “Ngày trước, gia đình chỉ trồng ngô, sắn, cái ăn cái mặc còn lo chưa xong. Từ khi chuyển sang trồng chè hữu cơ, mỗi năm thu về cả trăm triệu đồng, con cái được học hành đầy đủ, cuộc sống thay đổi hẳn”.

Câu chuyện của anh Lử chỉ là một trong hàng trăm minh chứng đổi đời, thoát nghèo từ cây chè. Lão nông Lê Duy Phúc ở khu 26, Tân Uyên, với 5ha chè, mỗi năm thu gần 1 tỷ đồng từ bán chè búp tươi. Với ông Phúc, cây chè không chỉ là nguồn thu, mà còn là tài sản, là niềm tự hào khi từ mảnh đất quê hương tạo dựng được một cơ ngơi khấm khá.

Theo ông Hoàng Văn Huân - Chủ tịch UBND xã Mường Khoa, trồng chè hiệu quả cao gấp nhiều lần so với trồng ngô, lúa. Chỉ 1ha chè cũng có thể đem lại hàng trăm triệu đồng, ổn định và bền vững hơn hẳn. Cây chè vì thế trở thành “cứu cánh” để nhiều hộ thoát nghèo và vươn lên làm giàu.

Vững bước trên hành trình thoát nghèo bền vững

Để có được những đổi thay hôm nay, cây chè Lai Châu đã nhận được sự quan tâm đặc biệt của chính quyền địa phương. Tỉnh xác định chè là cây công nghiệp trọng điểm, chủ lực trong chiến lược phát triển nông nghiệp, gắn với xóa đói giảm nghèo và xây dựng nông thôn mới.

Ông Bùi Huy Phương - Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lai Châu chia sẻ, ngoài việc hỗ trợ giống, kỹ thuật, chính quyền còn đầu tư hạ tầng giao thông đến tận các vùng chè để bà con thuận lợi vận chuyển. Đồng thời quản lý chặt chẽ việc dùng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, để chè Lai Châu đạt tiêu chuẩn an toàn, hướng tới thị trường trong và ngoài nước.

Nhờ chính sách đồng bộ, đến nay toàn tỉnh Lai Châu đã giữ ổn định hơn 10.000 ha chè, sản lượng búp tươi đạt hàng chục nghìn tấn mỗi năm. Giai đoạn 2026 - 2030, Lai Châu đặt mục tiêu duy trì diện tích trên 10.000 ha, sản lượng khoảng 90.000 tấn/năm. Trong đó, ít nhất 2.500 ha chè được sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ, RA…, toàn bộ diện tích tập trung được cấp mã số vùng trồng và truy xuất nguồn gốc.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức trên con đường nâng cao thương hiệu chè Lai Châu. Phần lớn chè hiện nay mới dừng ở khâu sơ chế, giá trị gia tăng chưa cao. Chè xuất thô khiến người trồng chưa thực sự hưởng trọn lợi ích từ tiềm năng to lớn.

Để “vàng xanh” thực sự cất cánh, tỉnh Lai Châu đang thúc đẩy các giải pháp như khuyến khích doanh nghiệp, hợp tác xã đầu tư dây chuyền hiện đại, đa dạng hóa sản phẩm từ chè như trà túi lọc, trà hòa tan, chè đen, thậm chí là mỹ phẩm từ chè; liên kết nông dân - doanh nghiệp theo chuỗi giá trị để đảm bảo đầu ra ổn định; xây dựng và phát triển thương hiệu “Chè Lai Châu” gắn với bản sắc riêng của từng vùng chè; đẩy mạnh xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường trong và ngoài nước. Những bước đi này được kỳ vọng sẽ tạo cú hích mạnh mẽ, giúp chè Lai Châu vươn xa, chinh phục cả thị trường khó tính và nâng cao thu nhập cho bà con.

Hơn nửa thế kỷ qua, cây chè đã trở thành biểu tượng của sức sống mãnh liệt trên mảnh đất Lai Châu. Từ triền đồi trơ trọi, cằn cỗi, giờ đây những búp chè xanh non không chỉ mang đến mùa vụ bội thu, mà còn gieo vào lòng người niềm tin về một tương lai tươi sáng.

Với sự đồng lòng của người dân, sự hỗ trợ của chính quyền và định hướng phát triển bền vững, chè không chỉ là cây xóa đói giảm nghèo mà còn là “cây làm giàu” thực sự. Từng hộ dân, từng bản làng ở Lai Châu đang dần viết nên câu chuyện cổ tích giữa đời thường: cái nghèo lùi xa, cái khá giả gõ cửa.

“Vàng xanh” của núi rừng Tây Bắc chắc chắn sẽ tiếp tục tỏa sáng, trở thành động lực giúp Lai Châu không chỉ vững bước trên hành trình giảm nghèo bền vững, mà còn tiến xa hơn, hướng tới sự thịnh vượng, khẳng định vị thế trên bản đồ nông sản Việt Nam.