Khi nông sản vùng biên tìm thấy thị trường trên mạng

Xã Khổng Lào là xã biên giới đặc biệt khó khăn tỉnh Lai Châu, đời sống người dân chủ yếu dựa vào nông nghiệp. Trước đây, địa phương có 700–800 ha chuối tây, nhưng từ năm 2021, dịch bệnh khiến loại nông sản này không thể xuất khẩu. Chuối chín rụng đầy nương, thương lái không thu mua, người dân lâm cảnh khó khăn chồng chất.

Trước thực trạng ấy, anh Phong, một cán bộ đoàn xã đã tìm hướng đi mới. Anh tập hợp 12 đoàn viên, thanh niên triển khai mô hình sản xuất chuối sấy, đồng thời xây dựng đề án xin Tổ chức Plan Quốc tế tại Việt Nam hỗ trợ máy móc. Đề án được đánh giá khả thi và nhanh chóng đi vào hoạt động, giúp tiêu thụ hàng trăm ha chuối, biến nông sản từng bị bỏ phí thành sản phẩm có giá trị.

Không chỉ dừng ở khâu sản xuất, Phong còn chú trọng khâu tiêu thụ. Ngoài việc quảng bá tại hội chợ và sự kiện địa phương, anh tích cực tận dụng mạng xã hội và các sàn thương mại điện tử để đưa sản phẩm chuối sấy đến tay người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh. Nhờ bán hàng online, sản phẩm tiếp cận được đông đảo khách hàng, tăng khả năng tiêu thụ, nâng giá trị và xây dựng thương hiệu cho nông sản vùng biên.

Hiện mỗi năm nhóm của Phong sản xuất khoảng 6 tấn chuối sấy dẻo, sấy giòn, tạo việc làm ổn định cho 6 thanh niên với thu nhập 5 triệu đồng/tháng, đồng thời giải quyết việc làm thời vụ cho 5–7 lao động vào cao điểm thu hoạch. Anh còn chủ động liên kết với nông dân để đảm bảo nguồn nguyên liệu, đồng thời vận động bà con chuyển diện tích đất bạc màu sang trồng cây ăn quả như chanh leo, mắc ca, mang lại thu nhập cao hơn.

Cách mạng công nghệ đang đặt ra nhiều thách thức trong việc tạo việc làm, tăng thu nhập cho người nghèo. Trong bối cảnh đó, nhiều chuyên gia cho rằng cần tăng cường kỹ năng, kiến thức, công nghệ cho người nghèo đây được xem là chìa khóa, giúp giảm nghèo bền vững.

Giảm nghèo trước thách thức “khoảng cách số”

Theo báo cáo tổng kết Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều bình quân giảm 1,03%/năm. Tổng số hộ nghèo, hộ cận nghèo đầu kỳ là 2.393.332 hộ, dự kiến cuối năm 2025 còn 1.256.197 hộ, đạt và vượt chỉ tiêu đặt ra.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu ấn tượng, công tác giảm nghèo cũng đang đứng trước nhiều thách thức, trong đó, người nghèo còn đối mặt với một rào cản lớn khác là "khoảng cách số". Theo các báo cáo, người nghèo đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận với công nghệ 4.0.

Theo các chuyên gia, tại các vùng sâu, vùng xa, việc tiếp cận điện, internet hay các thiết bị công nghệ không phải lúc nào cũng thuận lợi. Thêm vào đó, bản thân người nghèo cũng đối mặt với thách thức do kỹ năng công nghệ còn hạn chế. Thực tế này tạo ra một vòng luẩn quẩn: lao động nào tận dụng được công nghệ thì có thể gia tăng thu nhập, trong khi người không có điều kiện tiếp cận sẽ ngày càng tụt lại phía sau. Nếu không có những chính sách hỗ trợ kịp thời, khoảng cách giàu nghèo sẽ ngày càng bị nới rộng.

Trước những thách thức trên, ông Nguyễn Trần Lâm - chuyên gia từ Quỹ Nông nghiệp của Liên hiệp quốc cho rằng, sự phát triển của công nghệ đem đến những thách thức nhưng cũng là cơ hội để Việt Nam triển khai giảm nghèo bền vững. Khi được trang bị kiến thức và có ý chí, người nghèo hoàn toàn có thể làm chủ công nghệ. Để nhân rộng những mô hình như vậy, cần có các chương trình giáo dục lồng ghép kiến thức công nghệ từ rất sớm, ngay khi các em còn ngồi trên ghế nhà trường. Song song với đó, phải liên tục chia sẻ các mô hình phát triển kinh tế, tạo việc làm hiệu quả để giúp người nghèo có thêm niềm tin và động lực.

Đề cập về định hướng giảm nghèo trong giai đoạn tới ông Nguyễn Lê Bình, Phó Chánh văn phòng Quốc gia về giảm nghèo (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) khẳng định, công tác giảm nghèo sẽ không chỉ hướng tới việc tạo ra công việc tốt, thu nhập cao hay giúp người dân tiếp cận các chiều an sinh, mà còn phải làm cho người dân Việt Nam nói chung và người nghèo nói riêng được "hạnh phúc".

Một trong những vấn đề lớn nhất và mang tính nền tảng cho giai đoạn tới chính là việc xây dựng một chuẩn nghèo mới. Theo ông Nguyễn Lê Bình, chuẩn nghèo hiện tại sẽ kết thúc vào cuối năm 2025 và một chuẩn nghèo mới với các tiêu chí được nâng lên đang được trình Chính phủ. Điều này gần như chắc chắn làm cho tỷ lệ hộ nghèo trên cả nước tăng lên trong giai đoạn tới.

Tuy nhiên, cần phải nhìn nhận đây không phải là một bước lùi, mà là một sự điều chỉnh tất yếu để phản ánh đúng hơn mức sống và sự phát triển của đất nước. Việc nâng chuẩn nghèo cho thấy chúng ta không chấp nhận một mức sống tối thiểu như trước, mà hướng đến việc người dân được chia sẻ nhiều hơn thành quả từ tăng trưởng kinh tế.

Bà Phạm Minh Thu, Chuyên gia giảm nghèo cũng cho rằng, khái niệm "nghèo" trong bối cảnh mới không còn chỉ gói gọn trong thiếu hụt thu nhập hay các dịch vụ cơ bản như y tế, giáo dục mà cần bổ sung các chuẩn nghèo mới cho phù hợp với thời đại.

Đó có thể là chiều thiếu hụt về kỹ năng số, an ninh mạng trong bối cảnh chuyển đổi số; hay những rủi ro và tác động từ biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường (chất lượng không khí, rác thải), đặc biệt là tại các khu vực đô thị đang phát triển nóng. Điều này đòi hỏi các nhà hoạch định chính sách phải có một cái nhìn toàn diện hơn, đa chiều hơn để nhận diện đúng và giải quyết trúng các vấn đề của người nghèo trong xã hội hiện đại.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Võ Văn Hưng khẳng định, chúng ta cần một cách tiếp cận khoa học, toàn diện, phù hợp với thực tế để chuẩn nghèo đa chiều không chỉ là con số thống kê, mà là công cụ thúc đẩy chính sách công hiệu quả, hướng tới sự phát triển bền vững và công bằng xã hội.