Nông sản Khmer vươn thị trường nhờ công nghệ số

Xã miền núi Tri Tôn (tỉnh An Giang), nằm giáp biên giới Campuchia, nơi có đồng bào dân tộc Khmer sinh sống lâu đời. Trước kia, đồng bào Khmer ở Tri Tôn chủ yếu canh tác lúa mùa, làm rẫy hoặc trồng cây ăn trái quy mô nhỏ, sản xuất tự cung tự cấp là chính nên hiệu quả kinh tế bấp bênh. Tuy nhiên, chuyển đổi sản xuất và ứng dụng công nghệ số, ứng dụng thương mại điện tử đã giúp đời sống bà con vùng dân tộc thiểu số miền núi có bước chuyển mình.

Nếu trước đây, anh Chau Sóc Phia (người dân tộc Khmer), chủ mô hình trồng xoài keo và mãng cầu xiêm chỉ bán cho thương lái, lời lãi thất thường. Nhưng với sự hỗ trợ của chính quyền địa phương không chỉ ở cách dùng điện thoại thông minh, mà còn dạy cách chụp ảnh sản phẩm, viết mô tả, tạo gian hàng online… đưa nông sản bán trên các sàn thương mại điện tử, cùng với việc livestream trên mạng xã hội đã giúp những hộ nông dân như anh có thể tiếp cận gần hơn với khác hàng. Đơn hàng qua kênh thương mại điện tử tăng, đồng nghĩa hiệu quả kinh tế của những hộ trồng xoài, trồng mẵng cầu như anh Chau Sóc Phia có đầu ra và thu nhập ổn định hơn.

Bên cạnh các hộ cá thể, mô hình hợp tác xã (HTX) cũng đang trở thành “đầu tàu” trong chuyển đổi số tại Tri Tôn, trong đó. điển hình là HTX Nông nghiệp dịch vụ An Phú với gần 30 hộ Khmer chuyên trồng chuối, mít và các loại cây bản địa.

“Ban đầu bà con còn e ngại, tưởng bán hàng trên mạng là chuyện xa vời. Nhưng khi thấy có hộ kiếm được vài triệu mỗi tháng nhờ online, ai cũng muốn thử”, ông Chau Thanh Ri, Giám đốc HTX Nông nghiệp dịch vụ An Phú, chia sẻ và cho hay có ngày HTX tiêu thụ cả trăm ký chuối, mít non gửi về Cần Thơ, Bình Dương. Với cách bán hàng này, HTX cũng giảm bớt sự phụ thuộc vào thương lái.

Sau thời gian xây dựng kênh bán hàng, HTX An Phú đã có fanpage riêng, kết nối với đơn vị vận chuyển để giao tận nhà. Không dừng ở nông sản tươi, HTX còn xúc tiến phát triển sản phẩm chế biến như chuối sấy, trà mãng cầu, mắm cá linh… với thương hiệu, bao bì và tiêu chuẩn chất lượng, đồng thời chuẩn bị liên kết với doanh nghiệp ở TP. Hồ Chí Minh để bán combo nông sản sạch Tri Tôn.

Theo chính quyền địa phương, từ những HTX đầu tiên, đến nay, xã đang nhân rộng mô hình, lồng ghép chính sách hỗ trợ vốn, kỹ thuật với hướng dẫn ứng dụng công nghệ số. Nhờ có internet phủ khắp, người dân dễ dàng tiếp cận nền tảng số, từ đó chủ động chọn giống phù hợp thị trường, đầu tư chế biến, bảo quản, và đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử.

Dù còn khó khăn, nhưng hành trình “từ chợ quê lên sàn online” của đồng bào Khmer nơi đây đang mở ra một tương lai mới, không chỉ cải thiện thu nhập, mà còn thay đổi tư duy sản xuất ở vùng núi từng được coi là “rốn nghèo” của An Giang. Tuy nhiên, để chuyển đổi số bền vững, Tri Tôn cần thêm nguồn lực về logistics, kết nối đầu ra và quan trọng nhất là xây dựng niềm tin với thị trường.

Đẩy nhanh giảm nghèo đa chiều bằng chuyển đổi số

Bàn về vấn đề vai trò chuyển đổi số trong đẩy nhanh tiến độ giảm nghèo đa chiều, TS. Nguyễn Viết Chức, Phó chủ nhiệm hội đồng tư vấn về văn hóa xã hội của Ủy ban Trung ương mặt trận tổ quốc Việt Nam nhấn mạnh: Xóa đói giảm nghèo trong giai đoạn hiện nay không chỉ dừng ở việc lo “cái ăn, cái mặc” mà phải hướng tới một tầm cao mới, đó là giúp người nghèo chủ động thoát nghèo bằng tư duy và cách nghĩ mới.

Ông cho rằng, chuyển đổi số đang là xu thế của thời đại và phải được đưa vào trong các chương trình giảm nghèo. Không chỉ dừng ở việc hỗ trợ phương tiện như máy tính cho học sinh nghèo, mà quan trọng hơn là giúp người dân biết vận dụng công nghệ số vào đời sống, sản xuất, kinh doanh, từ cách ghi chép, liên hệ, tiếp cận thông tin đến nâng cao kỹ năng. “Giảm nghèo bền vững là khi người nghèo trở thành chủ thể, biết tự tin, dũng cảm, tìm cách thoát nghèo bằng chính năng lực của mình, chứ không phải chỉ trông chờ vào sự hỗ trợ từ Nhà nước”, ông Nguyễn Viết Chức nói.

Đồng quan điểm về vấn đề này, PGS. TS Bùi Thị An, Chủ tịch hội nữ trí thức Hà Nội, nhấn mạnh, chuyển đổi số hiện nay là vấn đề hết sức quan trọng, không chỉ với cả quốc gia mà đặc biệt là đối với các vùng sâu, vùng xa. Muốn thực hiện được, trước hết cần có ngân sách đủ lớn để đầu tư cho hạ tầng số tại những khu vực này. Nếu không có hạ tầng, chuyển đổi số sẽ chỉ là khẩu hiệu. Vì vậy, PGS. TS Bùi Thị An cũng kiến nghị Quốc hội và Chính phủ dành riêng một khoản ngân sách cho mục tiêu này.

Điều thứ hai là đào tạo. Theo PGS. TS Bùi Thị An, người dân ở vùng sâu, vùng xa cần được trang bị kiến thức và kỹ năng số cơ bản, giống như một hình thức “bình dân học vụ” trong thời kỳ mới. Có thể huy động sinh viên, đoàn viên thanh niên tình nguyện hỗ trợ, giúp bà con làm quen và sử dụng công nghệ. Nếu không có kiến thức, họ sẽ không thể khai thác công nghệ, thậm chí dễ bị lợi dụng, lừa đảo. Khi có hạ tầng và đào tạo đồng bộ, chuyển đổi số sẽ tạo hiệu quả rất lớn trong công tác giảm nghèo.

Bà cho rằng chỉ khi làm được như vậy, chúng ta mới có thể thực hiện đúng cam kết “không để ai bị bỏ lại phía sau”. Ngược lại, nếu khoảng cách về hạ tầng và tri thức số còn quá xa, chắc chắn sẽ có những nhóm yếu thế bị tụt lại. Nhà nước cần có sự vào cuộc quyết liệt, dành nguồn lực ưu tiên cho hạ tầng số trước, sau đó mới tính đến các hạ tầng khác như giáo dục, y tế, giao thông… Có như vậy, chuyển đổi số mới thật sự trở thành động lực cho xóa đói giảm nghèo bền vững.

PGS. TS Bùi Thị An, Chủ tịch hội nữ trí thức Hà Nội lưu ý thêm, với đồng bào vùng núi, vùng sâu, vùng xa, sau khi được hướng dẫn sinh kế điều quan trọng là phải bảo đảm đầu ra cho sản phẩm. Nếu sản phẩm làm ra mà không bán được thì mọi nỗ lực sẽ bị ách tắc. Đây là trách nhiệm mà Nhà nước cần phải lo.