Từ bục giảng đến bếp lửa

Nằm ở phía Tây Bắc của tỉnh Thanh Hóa, xã Mường Lát không chỉ nổi tiếng với vẻ đẹp của núi rừng hùng vĩ mà còn là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa ẩm thực truyền thống, đặc sắc của đồng bào dân tộc Thái, Mường, Mông.

Những con suối trong vắt, những cánh rừng nguyên sinh xanh mướt, cùng không khí trong lành mang đến cảm giác thanh bình, là nơi lý tưởng để khám phá và thưởng thức những món ăn đặc sản vùng cao.

Một trong những món ăn đậm đà bản sắc nơi đây chính là thịt trâu gác bếp, món ăn không thể thiếu của đồng bào dân tộc, được truyền lại qua bao thế hệ với công thức tẩm ướp gia truyền, đậm đà hương vị núi rừng.

Cũng giống như bao người khác, sinh ra, lớn lên ở vùng cao, từ nhỏ chị Lò Thị Quyến (sinh năm 1989, dân tộc Mường, trú tại xã Mường Lát, tỉnh Thanh Hóa) đã quen thuộc với hình ảnh những xâu thịt trâu gác bếp, từng là món ăn truyền thống trong các gia đình người dân tộc Thái, Mường. Dần dần, niềm đam mê với ẩm thực vùng cao đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của chị và bà con đồng bào.

Sau nhiều năm làm nghề giáo viên, chị Quyến quyết định thực hiện ước mơ của mình đó là bảo tồn và phát huy món thịt trâu gác bếp với nguồn nguyên liệu sạch, được chọn lọc từ chính quê hương mình. Từ những năm 2017, chị Quyến chính thức thành lập Hộ kinh doanh Lò Thị Quyến và tạo ra sản phẩm thương hiệu thịt trâu gác bếp Dì Ốc.

Chia sẻ với phóng viên Báo Công Thương, chị Quyến cho biết, ngoài công việc giáo viên tại Trường THPT Mường Lát, chị đã dành trọn thời gian còn lại với niềm đam mê ẩm thực, khát khao mang thương hiệu, đặc sản địa phương đến với đông đảo người tiêu dùng.

Thịt trâu gác bếp Dì Ốc được chị Quyến cùng mọi người chế biến từ những miếng thịt trâu tươi ngon, được lựa chọn từ những con trâu khỏe mạnh, được nuôi thả tự nhiên tại địa phương. Sau khi được sơ chế kỹ càng, thịt được tẩm ướp với các gia vị đặc trưng của vùng núi như mắc khén, hạt dổi, cùng các loại gia vị khác như tiêu, ớt, tỏi, gừng, muối… Quy trình tẩm ướp diễn ra trong 2 giờ, một khoảng thời gian nhất định để thịt ngấm đều gia vị, mang lại hương vị đậm đà, đặc trưng.

Sau đó, thịt được xông khói bằng cây gỗ phèn, một loại gỗ đặc biệt có ít khói, giúp cho thịt giữ được màu sắc tự nhiên mà không bị cháy xém. Gỗ phèn tạo ra khói mịn, nhẹ nhàng, vừa đủ để thịt trâu gác bếp có mùi khói đặc trưng mà không át đi hương vị của các gia vị.

Quy trình xông khói này kéo dài khoảng 7-10 ngày, trong môi trường gác bếp tự nhiên, giúp thịt trâu có độ dai ngon và dễ bảo quản lâu dài mà vẫn giữ nguyên hương vị, an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng.

“Thịt trâu gác bếp Dì Ốc không chỉ ngon mà còn là một phần của lịch sử văn hóa vùng cao. Nó là kết tinh của những ngày tháng lao động miệt mài, là sự khéo léo của đôi bàn tay con người vùng núi trong việc chế biến và bảo tồn những giá trị ẩm thực truyền thống”, chị Quyến chia sẻ.

Nâng tầm thương hiệu OCOP vùng cao

Năm 2022, thịt trâu gác bếp Dì Ốc chính thức được chứng nhận là sản phẩm OCOP 3 sao, đây là kết quả của sự nỗ lực không ngừng nghỉ của chị Quyến và đội ngũ sản xuất, cũng như sự đồng hành của chính quyền địa phương trong việc hỗ trợ phát triển sản phẩm nông sản sạch, chất lượng.

Sản phẩm hiện nay đã có mặt tại các cửa hàng thực phẩm sạch, các đại lý trong và ngoài tỉnh Thanh Hóa, cũng như phân phối trực tuyến qua các kênh bán hàng online, giúp lan tỏa hương vị đặc trưng của Mường Lát đến với đông đảo người tiêu dùng trong và ngoài nước.

“Tôi không chỉ mong muốn phát triển sản phẩm để đưa Thịt trâu gác bếp Dì Ốc đến gần hơn với người tiêu dùng, mở rộng thị trường, xây dựng thương hiệu mạnh mẽ hơn nữa  mà còn muốn góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa ẩm thực đặc sắc của đồng bào dân tộc thiểu số vùng cao. Hơn nữa, việc tiêu thụ sản phẩm cũng giúp hỗ trợ người dân địa phương (là người dân tộc Mường và Thái-PV), tạo ra công ăn việc làm và nâng cao đời sống cho cộng đồng”, chị Quyến chia sẻ.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, đại diện UBND xã Mường Lát cho biết: “Sản phẩm Thịt trâu gác bếp Dì Ốc là một thương hiệu uy tín của địa phương, cái làm nên chất lượng của sản phẩm là nguyên liệu thịt trâu tươi ngon, được nuôi thả tự nhiên của bà con tại Mường Lát, các gia vị đặc trưng, sẵn có của núi rừng như mắc khén, hạt dổi, ớt, tỏi, gừng…cùng với đó là công thức tẩm ướp gia truyền. Với mô hình sản xuất, kinh doanh của gia đình một phần đã phát huy được tiềm năng, thế mạnh của địa phương, quảng bá sản phẩm đặc trưng của vùng miền, đồng thời lan tỏa tinh thần chủ động, tích cực trong phát triển kinh tế”.

Cũng theo đại diện UBND xã Mường Lát, ghi nhận những đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, trong 3 năm liên tiếp (2023,2024,2025), hộ sản xuấn Lò Thị Quyến đã vĩnh dự được nhận giấy khen của UBND huyện Mường Lát cũ và UBND xã Mường Lát.

Trong năm 2025, hộ kinh doanh Lò Thị Quyến cũng đã vinh dự được lựa chọn là điển hình tiên tiến của xã Mường Lát, tham dự Đại hội Thi đua yêu nước tỉnh Thanh Hóa. Cá nhân chị Lò Thị Quyến cũng đã nhận được nhiều giấy khen của liên đoàn lao động, công đoàn, chiến sĩ thi đua,…

Từ niềm đam mê với ẩm thực quê hương, cô giáo dân tộc Mường Lò Thị Quyến đã biến món thịt trâu gác bếp truyền thống thành sản phẩm OCOP mang giá trị thương hiệu, góp phần khẳng định vị thế đặc sản Mường Lát trên thị trường. Hành trình của chị không chỉ lan tỏa hương vị núi rừng đến gần hơn với người tiêu dùng, mà còn là minh chứng cho sự nỗ lực gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa ẩm thực vùng cao, đồng thời mở ra hướng đi mới cho phát triển kinh tế địa phương gắn với sản phẩm đặc trưng.