Hạ tầng mở lối, sinh kế nâng đời sống người dân vùng khó khăn

Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 – 2025 đang được triển khai trên phạm vi cả nước với tổng nguồn vốn tối thiểu 75.000 tỷ đồng. Chương trình gồm 7 dự án thành phần, 11 tiểu dự án, hướng tới mục tiêu giảm nghèo đa chiều, bao trùm và bền vững, từng bước nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân.

Điểm nhấn là các dự án hỗ trợ đầu tư hạ tầng kinh tế - xã hội ở huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn; đa dạng hóa sinh kế, phát triển mô hình giảm nghèo; hỗ trợ sản xuất gắn với cải thiện dinh dưỡng.

Năm 2025 – năm cuối giai đoạn, cũng là thời điểm tổng kết chặng đường đã qua, đánh giá hiệu quả, tác động của các dự án, chỉ ra kết quả, hạn chế, từ đó đề xuất cơ chế, chính sách cho giai đoạn tiếp theo 2026 – 2030.

Ông Nguyễn Hữu Điệp, Chuyên viên chính, Văn phòng Quốc gia về giảm nghèo, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho hay, Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 – 2025, sau hơn 4 năm triển khai đồng bộ, đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Đến nay, 4/5 mục tiêu về giảm nghèo của Chương trình đã hoàn thành. Cụ thể, tỷ lệ hộ nghèo đa chiều giảm từ 4,03% năm 2022 xuống còn 1,93% cuối năm 2024. Tỷ lệ hộ nghèo tại các huyện nghèo giảm bình quân trên 5% mỗi năm, xuống còn khoảng 24,86% cuối năm 2024. Tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào dân tộc thiểu số giảm nhanh, trung bình 4,3%/năm, còn khoảng 12,55%.

Bên cạnh đó, có 6/12 chỉ tiêu về tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản đã đạt và vượt kế hoạch, gồm: 2 chỉ tiêu về việc làm, 2 chỉ tiêu về giáo dục, 1 chỉ tiêu về y tế và 1 chỉ tiêu về nước sạch – vệ sinh.

Đáng chú ý, 100% huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn đã được đầu tư hạ tầng với hơn 2.500 công trình. Riêng Dự án 2 đã triển khai gần 9.400 mô hình hỗ trợ sinh kế cho khoảng 214.000 hộ nghèo, cận nghèo, vượt xa chỉ tiêu ban đầu là 1.000 mô hình. Dự án hỗ trợ phát triển sản xuất, cải thiện dinh dưỡng cũng đã tổ chức khoảng 5.000 mô hình cho 160.000 hộ tham gia.

Những kết quả này cho thấy Chương trình đã mang lại tác động rõ rệt, góp phần thực hiện mục tiêu giảm nghèo đa chiều, bao trùm và bền vững.

Đáng chú ý, tại các địa bàn miền núi, vùng khó khăn, hạ tầng luôn là nhu cầu cấp thiết của người dân. Vì vậy, trong 7 dự án thành phần, Chương trình đã dành riêng một dự án hỗ trợ phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội cho huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn, vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo. Nhờ đó, đã mở ra cơ hội để địa phương xóa đói giảm nghèo bền vững, vươn lên phát triển.

Tại nhiều nơi, những con đường đất vốn quanh năm nắng bụi, mưa lầy, đi lại khó khăn, nay được cứng hóa. Không chỉ giúp việc đi lại thuận tiện, đường mới còn mở ra cơ hội giao thương, giảm chi phí vận chuyển, thúc đẩy sản xuất, nâng cao thu nhập cho bà con.

Những tuyến đường liên thôn, liên xã mới không chỉ kết nối các địa bàn, rút ngắn khoảng cách đi lại, mà còn có ý nghĩa quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, giúp nhiều địa phương vùng khó khăn phấn đấu thoát nghèo vào cuối năm 2025.

3 khuyến nghị từ cơ chuyên gia

Về những hạn chế, khó khăn trong quá trình triển khai Dự án 1 – hỗ trợ phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội tại các địa bàn khó khăn, theo ông Nguyễn Hữu Điệp, trong quá trình triển khai, vẫn còn nhiều tồn tại, vướng mắc. Thứ nhất là việc phân bổ vốn còn chậm. Nguyên nhân do sau khi ban hành Chương trình, phải xây dựng hàng loạt cơ chế, chính sách liên quan với sự tham gia của nhiều bộ, ngành và địa phương, khiến tiến độ bị kéo dài.

Thứ hai, địa bàn triển khai rộng, địa hình chia cắt, trong khi nhu cầu đầu tư rất lớn mà nguồn lực lại hạn chế. Việc lựa chọn, phê duyệt danh mục dự án vì vậy cũng mất nhiều thời gian, ảnh hưởng đến tiến độ.

Thứ ba, do nhu cầu đầu tư cao, một số địa phương đề xuất quá nhiều công trình. Tính đến nay có trên 2.500 công trình được triển khai, song phần lớn quy mô nhỏ, chưa bảo đảm được tính kết nối vùng như mục tiêu Chương trình đề ra.

Với góc nhìn của UNDP, bà Đỗ Lê Thu Ngọc, Trợ lý Trưởng đại diện UNDP Việt Nam, Trưởng phòng Tăng trưởng bao trùm, nhấn mạnh một số thách thức trong thời gian qua và cả chặng đường sắp tới.

Thứ nhất, cần đặt câu hỏi: Các hoạt động của Chương trình đã giúp người dân thích ứng, ứng phó với biến đổi khí hậu và thiên tai chưa? Thực tế, cơn bão số 3 cuối năm 2024 cho thấy đây là một thách thức lớn.

Thứ hai, vấn đề tính bền vững. Nhiều cú sốc kinh tế hoặc thiên tai có thể khiến hộ nghèo, đặc biệt là hộ cận nghèo, rơi trở lại tình trạng tái nghèo.

Thứ ba, câu chuyện giảm nghèo chưa đồng đều. Một số tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa vẫn gặp khó khăn hơn so với những địa phương vùng xuôi.

Với nhiều kinh nghiệm trong thực hiện các dự án giảm nghèo, để nâng cao hiệu quả triển khai nội dung hỗ trợ phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội tại các địa bàn khó khăn trong giai đoạn tới, theo Đỗ Lê Thu Ngọc, có ba điểm cần lưu ý. Thứ nhất, cần tăng cường điều phối để tránh lãng phí nguồn lực, gắn kết chặt chẽ giữa các chương trình mục tiêu quốc gia và giữa các bộ, ngành liên quan.

Thứ hai, khi đầu tư mới, nên chú trọng thiết kế công trình bền vững, thân thiện môi trường, có khả năng chống chịu thiên tai, đặc biệt với trường học, cơ sở hạ tầng thiết yếu.

Thứ ba, cần ưu tiên hạ tầng phục vụ trực tiếp cho phát triển nông nghiệp và tiêu thụ nông sản như thủy lợi thông minh, đường giao thông nông thôn, kho dự trữ sau thu hoạch… Đây là những hạ tầng “huyết mạch” giúp người dân ổn định sinh kế, tăng thu nhập.