Sinh kế bền vững, chuyển đổi tư duy sản xuất

Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo Trung ương các Chương trình Mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021-2025 giảm bình quân 1,03%/năm, đạt đúng chỉ tiêu Quốc hội, Chính phủ giao. 

Đến nay, có 19 xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển, hải đảo được công nhận thoát nghèo, đạt 35% (vượt mức 30% theo kế hoạch). Về chỉ tiêu giảm một nửa số hộ nghèo, hộ cận nghèo so với đầu kỳ, chương trình cũng đã đạt kết quả vượt trội. Từ 2,39 triệu hộ nghèo và cận nghèo đầu kỳ, đến cuối năm 2025 con số này dự kiến còn khoảng 1,25 triệu hộ, tương ứng 52,49%, vượt 2,49% so với chỉ tiêu Quốc hội, Chính phủ giao.

Một điểm nhấn quan trọng của Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững trong giai đoạn 2021-2025 là các dự án hỗ trợ sinh kế. Tổng cộng 10.587 dự án đã được triển khai, bao gồm 1.501 dự án trồng trọt, 8.216 dự án chăn nuôi, 99 dự án lâm nghiệp và 771 dự án phi nông nghiệp. Hơn 205.000 hộ dân đã tham gia, trong đó trên 110.000 hộ nghèo, gần 64.000 hộ cận nghèo và trên 31.000 hộ mới thoát nghèo.

Những mô hình sinh kế này không chỉ hỗ trợ trực tiếp về vốn, kỹ thuật mà còn từng bước hình thành chuỗi sản xuất – tiêu thụ tại chỗ, giúp người dân nâng cao kỹ năng, có việc làm ổn định và tăng thu nhập. Thông qua đó, chương trình góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế - lao động nông thôn, tạo động lực phát triển mới cho các vùng khó khăn, đồng thời tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu.

Bên cạnh đó, dự án hỗ trợ phát triển sản xuất gắn với cải thiện dinh dưỡng cũng mang lại nhiều kết quả thiết thực. Trong giai đoạn này, 6.174 dự án đã được triển khai, với khoảng 99.600 hộ tham gia, trong đó có hơn 51.000 hộ nghèo, 35.000 hộ cận nghèo, 5.000 hộ mới thoát nghèo và hơn 7.400 hộ chính sách. Đặc biệt, các mô hình sản xuất trồng trọt, chăn nuôi, lâm nghiệp, thủy sản đều gắn với chuỗi giá trị và yếu tố thích ứng biến đổi khí hậu.

Hơn 1.940 lớp tập huấn đã được tổ chức cho hơn 58.000 người dân và cán bộ cơ sở, giúp thay đổi tư duy sản xuất nhỏ lẻ sang hướng tập trung, bài bản. Đây là bước chuyển quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất, tăng thu nhập và tạo nền tảng cho mục tiêu giảm nghèo bền vững.

Đẩy nhanh giải ngân vốn Chương trình giảm nghèo giai đoạn “nước rút”

Để triển khai chương trình giảm nghèo bền vững, tổng vốn ngân sách trung ương giao giai đoạn 2021-2025 đạt 44.607,6 tỷ đồng. Trong đó, vốn đầu tư phát triển là 19.856,4 tỷ đồng (đạt 99,28% kế hoạch), vốn sự nghiệp 24.751,2 tỷ đồng (đạt 88,39%).

Đến hết tháng 3/2025, tổng vốn ngân sách trung ương đã giải ngân 27.475,6 tỷ đồng, bằng 78,94% kế hoạch giai đoạn 2021-2024 và 61,68% so với kế hoạch cả giai đoạn 2021-2025. Riêng vốn đầu tư phát triển đạt 15.101,5 tỷ đồng (89,89% kế hoạch giai đoạn 2021-2024), vốn sự nghiệp đạt 12.374,1 tỷ đồng (68,75% kế hoạch giai đoạn 2021-2024).

Tuy nhiên, tiến độ giải ngân vốn năm 2025 (kể cả vốn chuyển nguồn) còn chậm, nhất là vốn sự nghiệp. Đến hết tháng 4/2025, vốn đầu tư phát triển giải ngân đạt khoảng 26,8% kế hoạch, trong khi vốn sự nghiệp mới đạt khoảng 6,1%. Đây là thách thức lớn cần khắc phục để bảo đảm hiệu quả chương trình trong giai đoạn “nước rút”.

Ngoài nguồn vốn trung ương, chương trình còn huy động được khoảng 2.882,9 tỷ đồng từ ngân sách địa phương và 8.903,9 tỷ đồng từ các nguồn khác. Trong đó, có 7.129,5 tỷ đồng vốn lồng ghép và 1.774,5 tỷ đồng từ sự đóng góp của người dân, cộng đồng (gồm 493,3 tỷ đồng tiền mặt và 1.281,2 tỷ đồng bằng ngày công, hiện vật quy đổi).

Để bảo đảm tiến độ và hiệu quả, mới đây, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành văn bản số 6600 gửi UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về việc phân bổ, giao dự toán thực hiện Chương trình giai đoạn 2021-2025 và năm 2025.

Theo đó, đối với vốn ngân sách trung ương bổ sung trước ngày 1/7/2025, các địa phương tiếp tục phân bổ theo nguyên tắc, tiêu chí, định mức đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Đối với vốn bổ sung sau ngày 1/7/2025, việc phân bổ phải căn cứ Nghị quyết 190/2025/QH14 của Quốc hội và Nghị định 125/2025/NĐ-CP của Chính phủ.

Bộ cũng lưu ý, các địa phương cần tiếp tục phân bổ vốn cho những cơ quan, đơn vị mới được giao nhiệm vụ sau sáp nhập, bảo đảm theo kế hoạch trung hạn và chương trình mục tiêu quốc gia đã được phê duyệt. Trường hợp phát sinh nhiệm vụ mới thuộc nội dung chương trình, các địa phương phải rà soát, điều chỉnh nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn theo thẩm quyền trước khi thực hiện.

Đặc biệt, Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh, thẩm quyền phân bổ, giao dự toán ngân sách thực hiện Chương trình thuộc các địa phương, trên cơ sở căn cứ Nghị quyết 111/2024/QH15 và các quy định liên quan. Do đó, chính quyền địa phương cần chủ động, quyết liệt trong việc phân bổ và giao dự toán, bảo đảm đúng đối tượng, phạm vi, nội dung theo Quyết định 90/2022/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

Những kết quả đạt được trong giai đoạn 2021-2025 cho thấy Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững đã đi đúng hướng, tạo chuyển biến tích cực cả về giảm tỷ lệ hộ nghèo, hỗ trợ sinh kế và thay đổi tư duy sản xuất. Tuy nhiên, tiến độ giải ngân vốn, nhất là vốn sự nghiệp, vẫn còn là điểm nghẽn cần tháo gỡ.

Trong bối cảnh nhiều địa phương còn gặp khó khăn, việc huy động đa dạng nguồn lực, đẩy nhanh giải ngân, cùng với sự vào cuộc chủ động, sáng tạo của chính quyền địa phương sẽ là yếu tố quyết định để hoàn thành trọn vẹn mục tiêu của chương trình, đồng thời tạo nền tảng vững chắc cho công tác giảm nghèo bền vững trong giai đoạn tiếp theo.