Nhắc đến Bắc Ninh, nhiều người thường nghĩ ngay đến vùng đất Kinh Bắc văn hiến với những làn điệu quan họ lay động lòng người. Trên nền tảng trầm tích in đậm dấu ấn thời gian đó là những thói quen, những nét văn hoá đã in đậm vào cả hành trình phát triển kinh tế xã hội địa phương. Ẩn sâu trong những ngọn đồi, bản làng khu vực đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi của tỉnh còn có những sản vật đặc trưng do bàn tay khéo léo của đồng bào dân tộc thiểu số làm nên. Đó là hương vị ngọt lành của vải thiều, là mật ong thơm nồng từ hoa vải, là sợi mỳ Chũ trắng ngần và dai giòn – tất cả tạo thành niềm tự hào của người dân nơi đây.

Thế nhưng, giống như nhiều địa phương khu vực đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi khác, quy mô sản xuất nhỏ lẻ, manh mún từng khiến những sản phẩm quý ấy khó tìm đầu ra bền vững. Ngay cả khi có được đầu ra, việc thiếu chuỗi liên kết bền vững cũng khiến sản phẩm không có được giá trị như vốn có. Trong bối cảnh đó, chính các hợp tác xã đã trở thành điểm tựa, chung tay giải quyết bài toán thị trường, đưa sản phẩm của bà con vươn xa.

Ở vùng núi Lục Ngạn, HTX Sản xuất thương mại và dịch vụ nông nghiệp Phì Điền là chỗ dựa của 15 thành viên, trong đó có tới 10 thành viên là đồng bào dân tộc thiểu số. Trước kia, thu nhập của bà con chủ yếu dựa vào canh tác nhỏ lẻ, quanh năm vất vả mà hiệu quả không cao. Nhưng khi vào HTX, mọi chuyện đã khác.

Nhờ sự quan tâm của Nhà nước và chính quyền địa phương, bà con được hỗ trợ giống cây trồng, kỹ thuật canh tác, tập huấn chế biến. Quan trọng hơn, họ có đầu ra ổn định, không còn cảnh được mùa mất giá.

Từ những sản phẩm nông sản thô, các HTX đã chú trọng chế biến sâu, nâng tầm thành sản phẩm OCOP. Với HTX Phì Điền, đó là vải thiều sấy khô - sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 4 sao từ năm 2020. Thứ hai là sản phẩm táo Phì Điền, đạt chứng nhận OCOP năm 2022. Cuối cùng là mật ong hoa vải, được công nhận OCOP 3 sao. Ba sản phẩm này không chỉ mang lại nguồn thu ổn định mà còn giúp HTX khẳng định thương hiệu. Sau khi được chứng nhận OCOP, doanh thu của HTX tăng gần gấp đôi, sản phẩm được nhiều người biết đến hơn, và đặc biệt là mở ra cơ hội tiếp cận các thị trường khó tính.

Còn ở xã Nam Dương, HTX Mỳ Chũ Nam Thể do ông Nguyễn Văn Nam làm Giám đốc lại gìn giữ một làng nghề truyền thống có từ hàng trăm năm. Mỳ Chũ không chỉ là món ăn mà còn là tinh hoa văn hóa, kết tinh trong từng sợi mỳ. Với hơn 1.000 lao động địa phương tham gia, làng nghề không chỉ giữ gìn văn hoá địa phương mà còn tạo công ăn việc làm, góp phần xoá đói giảm nghèo. Thu nhập người lao động bình quân 9,5-10 triệu đồng/tháng - mức cao đối với khu vực miền núi.