Giữ nghề truyền thống, giữ mạch sống cho người dân

Giữa vùng gió núi của tỉnh Bắc Ninh, xã Nam Dương nổi tiếng với sản phẩm đặc sản mì chũ – món ăn đậm hồn quê Việt. Từ lâu, mỳ chũ là món ăn quen thuộc trong bữa cơm của bao thế hệ người dân địa phương. Nhưng hôm nay, nhờ nỗ lực không ngừng nghỉ của người dân và các hợp tác xã, mỳ chũ đang từng bước vươn ra thị trường quốc tế, khẳng định thương hiệu trên bản đồ ẩm thực toàn cầu.

Khác với nhiều làng nghề truyền thống đang đứng trước nguy cơ mai một vì thiếu lao động trẻ, Nam Dương vẫn giữ được mạch sống nghề làm mỳ. Với người dân nơi đây, nghề truyền thống không chỉ là kế sinh nhai mà còn là con đường thoát nghèo ổn định, giúp họ xây dựng cuộc sống đầy đủ, khang trang.

Câu chuyện của gia đình anh Nguyễn Tất Thắng, thành viên HTX Mỳ chũ Trại Lâm, là minh chứng rõ ràng. Trước đây, vợ chồng anh bươn trải đủ nghề, từ làm thuê đến buôn bán nhỏ lẻ, nhưng thu nhập bấp bênh, đời sống luôn thiếu trước hụt sau. Bước ngoặt đến khi hợp tác xã hỗ trợ kỹ thuật và vốn, giúp anh đầu tư dây chuyền sản xuất mỳ gạo.

Những ngày đầu, gia đình chỉ sản xuất 10–20 kg mỳ mỗi ngày, tự đi chợ bán lẻ và giao hàng tận vùng sâu, vùng xa. Dù vất vả, họ không dừng lại. Nhờ cải tiến chất lượng, lựa chọn nguyên liệu gạo ngon và áp dụng quy trình sản xuất khép kín, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, sản phẩm mì chũ nhanh chóng tạo dựng uy tín trên thị trường.

Hiện mỗi tháng, gia đình anh Thắng sản xuất khoảng 3 tấn mỳ, thu nhập đạt 15–20 triệu đồng/tháng, giúp ổn định cuộc sống, xây dựng nhà cửa khang trang, nuôi con ăn học và hỗ trợ những hộ khác trong vùng cùng khởi nghiệp. Mỳ chũ từ bàn tay người dân trở thành công cụ giảm nghèo hiệu quả, đồng thời khẳng định giá trị văn hóa và ẩm thực truyền thống.

Mở rộng thị trường, nâng cao thu nhập cho người dân địa phương

Không dừng lại ở sản xuất truyền thống, nhiều hộ dân và hợp tác xã ở Nam Dương đang làm mới sản phẩm để bắt kịp thị hiếu hiện đại. Điển hình là HTX Mỳ chũ Trại Lâm, do bà Đoàn Thị Hương dẫn dắt. Bà Hương đã đưa các nguyên liệu tự nhiên từ rau củ sấy lạnh vào công thức mỳ, tạo màu sắc bắt mắt nhưng vẫn đảm bảo an toàn thực phẩm, góp phần nâng cao giá trị sản phẩm. Mỗi sợi mỳ không chỉ ngon mà còn đẹp, cuốn hút người tiêu dùng ngay từ ánh nhìn đầu tiên.

Hợp tác xã đặc biệt chú trọng quy trình sản xuất khép kín, từ chọn gạo, ngâm, xay, phơi đến đóng gói, đồng thời cải tiến mẫu mã, bao bì. Nhờ đó, doanh thu tăng gấp đôi so với sản phẩm truyền thống, tiêu thụ trung bình 60–80 tấn mỳ mỗi tháng, tạo việc làm ổn định cho hàng trăm lao động. Thành công này mở đường cho mỳ chũ Nam Dương xuất khẩu sang Mỹ, Nhật, Hàn, Nga, Trung Quốc… Năm 2024, hợp tác xã tiêu thụ hơn 400 tấn hàng, trong đó xuất khẩu khoảng 60 tấn, nổi bật là hợp đồng phân phối độc quyền tại Mỹ, mở rộng cơ hội kinh tế cho người dân địa phương.

Những thành tựu này không chỉ là kết quả của sự sáng tạo mà còn dựa trên tinh thần hợp tác và đồng hành từ chính quyền địa phương trong việc hỗ trợ vốn, bao bì, thương mại và kết nối thị trường. Nhiều hộ dân chủ động xây dựng thương hiệu, đăng ký nhãn hiệu, tham gia hội chợ, kết nối tiêu thụ qua thương mại điện tử, siêu thị và chuỗi nông sản sạch trong và ngoài tỉnh.

“Mỗi lần tham gia các sự kiện kết nối, hợp tác xã lại có thêm khách hàng mới, đồng thời quảng bá sản phẩm tới nhà phân phối và đại lý trên toàn quốc. Những nỗ lực này không chỉ giúp mở rộng thị trường mà còn giúp các hộ dân từng bước nâng cao thu nhập, ổn định đời sống, thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững”, bà Hương chia sẻ.

Trong thời đại công nghiệp hóa, hiện đại hóa, việc giữ gìn và phát triển làng nghề truyền thống là thách thức không nhỏ. Tuy nhiên, HTX Mỳ chũ Trại Lâm và các hộ dân Nam Dương đã biến tinh hoa truyền thống thành lợi thế kinh tế, tạo thu nhập ổn định, góp phần giảm nghèo bền vững và xây dựng cộng đồng phát triển.

Những sợi mỳ trắng ngà, mềm dai, thơm hương gạo quê nay không chỉ là niềm tự hào của người dân Nam Dương mà còn là “đại sứ” văn hóa ẩm thực Bắc Ninh trên trường quốc tế. Sự thành công của các thành viên hợp tác xã như gia đình anh Thắng hay HTX Mỳ chũ Trại Lâm minh chứng cho khả năng tự làm giàu từ chính quê hương, từ bàn tay cần cù và ý chí vươn lên.

Hợp tác xã Mỳ chũ Trại Lâm không chỉ giữ gìn một nghề, mà còn giữ được một lối sống, nơi tinh hoa truyền thống giao hòa cùng nhịp phát triển thời đại, biến đặc sản địa phương thành sản phẩm toàn cầu. Đây chính là mô hình tiêu biểu cho việc phát triển kinh tế – xã hội, góp phần xóa đói giảm nghèo, nâng cao chất lượng sống và lan tỏa giá trị văn hóa Việt.

Mỳ chũ Nam Dương là minh chứng sống động cho việc nghề truyền thống không chỉ là bản sắc văn hóa mà còn là con đường thoát nghèo bền vững. Sự kết hợp giữa truyền thống, sáng tạo, quản lý chuyên nghiệp và hợp tác xã đã giúp sản phẩm quê hương vươn ra thế giới, góp phần nâng cao đời sống người dân và tạo niềm tự hào cho cộng đồng.