Tạo sinh kế bền vững cho nông dân

Với gần 1.600 ha mắc ca, xã vùng biên Quảng Trực, huyện Tuy Đức, tỉnh Đắk Nông (cũ) nay là Bon Đăk Huyt, xã Quảng Trực, tỉnh Lâm Đồng trước đây chủ yếu trồng thuần hoặc xen trong cà phê, với quy mô nông hộ nhỏ lẻ. Theo đó, người dân bắt đầu trồng từ năm 2010–2013, chủ yếu qua các dự án hỗ trợ. Từ những kết quả bước đầu, cây mắc ca dần được nhân rộng, trở thành hướng đi mới trong phát triển kinh tế nông thôn.

Tuy nhiên, tiềm năng lớn đi kèm với nhiều thách thức. Việc trồng và chăm sóc cây mắc ca tại địa phương vẫn mang tính tự phát, thiếu hướng dẫn kỹ thuật bài bản. Hạt mắc ca chưa đồng đều, dễ bị sâu bệnh; kỹ thuật xử lý ra hoa, đậu trái và sử dụng phân bón còn hạn chế; việc dùng thuốc bảo vệ thực vật chủ yếu theo kinh nghiệm. Thêm vào đó, quy trình sơ chế, chế biến và tiêu thụ còn yếu, hạt thường được bán tươi với giá thấp. Việc liên kết giữa các hộ nông dân để tạo ra sản phẩm đạt chuẩn chất lượng thị trường cũng chưa thực sự hình thành.

Nhằm khắc phục những khó khăn của nông dân trong việc áp dụng tiến bộ kỹ thuật và liên kết tiêu thụ sản phẩm, HTX dịch vụ nông nghiệp Long Việt ra đời tại tại Bon Đăk Huyt, xã Quảng Trực, tỉnh Lâm Đồng, với sứ mệnh kết nối các hộ nông dân, hướng dẫn kỹ thuật, đảm bảo chất lượng sản phẩm và tạo đầu ra ổn định. Đồng thời, HTX còn tạo sinh kế bền vững, công ăn việc làm, đặc biệt cho đồng bào dân tộc thiểu số địa phương.

Sau 6 năm đi vào hoạt động, đến nay, HTX dịch vụ nông nghiệp Long Việt có 44 thành viên chính thức và liên kết với 110 hộ dân cung cấp nguyên liệu, quản lý 400 ha diện tích canh tác, trong đó 115 ha đạt chứng nhận VietGAP, hữu cơ và HACCP.

Cũng trong 6 năm qua, HTX Long Việt đã chọn cây mắc ca làm sản phẩm chủ lực, tập trung ứng dụng khoa học công nghệ vào toàn bộ chuỗi giá trị: trồng trọt, chế biến, bảo quản và xây dựng thương hiệu. Nhờ đó, giá trị sản phẩm mắc ca địa phương từng bước được nâng cao, đồng thời tạo ra các vườn mẫu đạt chuẩn VietGAP, làm điểm tham quan, học tập cho thành viên trong và ngoài HTX. Nhờ áp dụng quy trình chăm sóc tiên tiến, mỗi cây mắc ca của HTX cho năng suất trung bình 20–40 kg/năm, thu hoạch hai vụ mỗi năm.

Về tiêu thụ và thương mại, sản phẩm được đưa lên các sàn thương mại điện tử như Shopee, Sendo, xây dựng thương hiệu “Mắc ca Lê Anh Tuy Đức” gắn với sản phẩm OCOP 4 sao, đồng thời hỗ trợ người dân tiếp cận marketing số, livestream bán hàng và kết nối chuỗi cung ứng với doanh nghiệp chế biến. Trong công tác quản lý, HTX áp dụng phần mềm kế toán cho công tác tài chính và duy trì ghi chép chất lượng sản phẩm theo phương pháp thủ công.

Gia đình bà Thị Jam (bon Bu Prăng II) từng sống nhờ trồng mì, bắp, quanh năm thiếu trước hụt sau. Nhưng từ khi chuyển sang mắc ca hơn 6 năm, cuộc sống đã khấm khá rõ rệt. Tương tự, hàng trăm hộ dân khác cũng đang hưởng lợi, nhiều hộ mạnh dạn mở rộng diện tích, áp dụng kỹ thuật mới, đầu tư hệ thống tưới tiết kiệm, bón phân hữu cơ để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm. Với giá bán dao động từ 75 – 120 triệu đồng/tấn quả tươi, mỗi ha mắc ca mang lại thu nhập 150 – 360 triệu đồng/năm. So với các loại cây trồng lâu năm khác như cà phê, hồ tiêu, mắc ca dễ trồng hơn, ít tốn công chăm sóc, chi phí đầu tư thấp và hiệu quả kinh tế cao hơn trong dài hạn.

Góp phần giảm nghèo bền vững

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, bà Nguyễn Thị Thùy Dung, Giám đốc Hợp tác xã (HTX) Nông nghiệp dịch vụ Long Việt, cho biết: nhờ những nỗ lực đồng bộ, HTX không chỉ nâng cao năng suất và chất lượng mắc ca tại Quảng Trực mà còn xây dựng chuỗi giá trị nông sản bền vững, tạo sinh kế ổn định và tăng thu nhập cho cộng đồng nông dân địa phương.

Theo thống kê, năng suất mắc ca tại HTX tăng 10–15% so với cách làm truyền thống; hạt mắc ca của các thành viên đạt chứng nhận VietGAP; toàn bộ sản phẩm được HTX thu mua với giá cao hơn 1.000–3.000 đồng/kg khi đạt chuẩn; sản phẩm sơ chế và đóng gói giúp tăng giá bán gấp đôi. Đồng thời, HTX tạo thêm việc làm cho con em thành viên và nâng cao nhận thức của người dân về vai trò của kỹ thuật tiên tiến, liên kết sản xuất và tiêu chuẩn chất lượng trong nông nghiệp.

Tuy nhiên, HTX vẫn đối mặt với một số thách thức như vốn đầu tư cho công nghệ sau thu hoạch quy mô lớn hạn chế, trình độ tiếp cận công nghệ của một bộ phận nông dân còn thấp, và mối liên kết giữa các hộ chưa thực sự chặt chẽ.

Để phát triển bền vững, HTX đang tăng cường đầu tư thiết bị sơ chế như máy sấy, máy tách hạt, kho bảo quản; tổ chức tập huấn, xây dựng mô hình trình diễn; kết nối doanh nghiệp chế biến và tiêu thụ, hình thành chuỗi giá trị; phát triển thương mại điện tử và truy xuất nguồn gốc; đồng thời huy động vốn từ doanh nghiệp, chính quyền và các quỹ nông nghiệp. Bên cạnh đó, HTX đề xuất tỉnh hỗ trợ Quảng Trực trở thành vùng sản xuất mắc ca tập trung, ứng dụng công nghệ cao.

Từ một xã biên giới nhiều khó khăn, đến nay, Quảng Trực đang thay da đổi thịt từng ngày nhờ cây mắc ca. Với sự vào cuộc của chính quyền địa phương, doanh nghiệp, HTX đã từng bước nâng tầm mắc ca Quảng Trực. Khi được đầu tư đồng bộ, mắc ca Quảng Trực không chỉ trở thành sản phẩm chủ lực, tạo dựng thương hiệu nông sản chất lượng cao cho vùng đất Quảng Trực, mà còn tạo thêm việc làm và góp phần giảm nghèo bền vững, đặc biệt cho đồng bào dân tộc thiểu số.