Từ một loài cây dược liệu quý hiếm, trà hoa vàng – hay còn gọi là “nữ hoàng trà” của vùng Tam Dương Bắc đã trở thành cây làm giàu cho nhiều hộ dân tỉnh Phú Thọ. Với giá trị kinh tế hàng tỷ đồng mỗi hecta, loại trà đặc biệt này không chỉ góp phần nâng cao thu nhập, mà còn mở ra hướng phát triển bền vững gắn với du lịch sinh thái, bảo tồn nguồn gen quý.

Từ cây rừng quý hiếm đến “vàng xanh” của Phú Thọ

Trà hoa vàng, hay còn gọi là kim hoa trà, vốn được xem là một loài dược liệu hiếm, chứa tới hơn 400 hợp chất sinh học quý, trong đó có nhiều thành phần được khoa học chứng minh có tác dụng ức chế khối u, giảm cholesterol, ngăn ngừa bệnh tim mạch, tiểu đường, cao huyết áp… Không chỉ có giá trị y học, trà hoa vàng còn mang vẻ đẹp rực rỡ, khi vào mùa đông, hoa nở vàng óng trên nền lá xanh thẫm, tạo nên sức hút riêng biệt.

Ở Việt Nam hiện có khoảng 26 loài trà hoa vàng, trong đó vùng dưới chân núi Tam Đảo (Phú Thọ) là nơi được thiên nhiên ưu đãi, khí hậu mát lành, rất thích hợp để phát triển loại cây này. Thế nhưng, nhiều năm trước, do nạn khai thác bừa bãi, cây trà hoa vàng dần biến mất khỏi tự nhiên.

Người khởi đầu cho hành trình “hồi sinh” loài cây quý ở đất Phú Thọ là anh Nguyễn Văn Đại, xã Tam Dương Bắc. Anh nhớ lại: “Ngày trước, chỉ cần đi men theo suối, trong rừng đã thấy cây trà hoa vàng mọc. Nhưng rồi nạn chặt phá rừng khiến chúng hiếm dần. Tôi quyết tâm mang những cây còn sót lại về vườn, nhân giống để giữ lại loài cây quý này”.

Từ những gốc cây rừng ban đầu, anh Đại dày công ươm trồng, rồi thành lập Công ty TNHH Tân Đại Dương Vĩnh Phúc, liên kết với bà con để mở rộng vùng nguyên liệu, áp dụng quy trình VietGAP, tạo ra các sản phẩm đạt chuẩn OCOP như trà hoa vàng sấy thăng hoa, trà túi lọc, sữa gạo lứt trà hoa vàng. Nhiều sản phẩm đã đạt OCOP 4 sao, xuất khẩu sang Nhật Bản, Mỹ, Đức, Australia, Bỉ…

Nhờ mô hình này, hàng chục hộ dân quanh vùng có thêm việc làm, thu nhập ổn định từ trồng và cung ứng nguyên liệu trà hoa vàng.

Trà hoa vàng: Cây làm giàu cho nông dân Phú Thọ

Nếu anh Đại là người đặt nền móng, thì anh Trịnh Hoàng Trọng, thôn Nhân Lý, xã Tam Dương Bắc, lại là người đưa cây trà hoa vàng phát triển lên quy mô hàng hóa lớn. Năm 2016, anh mạnh dạn đầu tư dây chuyền chế biến theo công nghệ Nhật Bản, mở rộng trang trại gần 10 ha với hơn 30.000 cây trà hoa vàng.

Tại đây, quy trình trồng, thu hái, chế biến đều áp dụng công nghệ hiện đại. Đặc biệt, anh đầu tư hệ thống sấy lạnh ở âm 60 độ C giúp giữ nguyên màu sắc và hoạt chất quý trong hoa. Theo tính toán, 10 kg hoa tươi chỉ chế biến được 1 kg trà khô, nhưng giá bán đạt tới 24 triệu đồng/kg. Bình quân, mỗi hecta mang lại doanh thu hơn 1 tỷ đồng/năm. Năm 2024, riêng trang trại của anh Trọng đạt doanh thu trên 2 tỷ đồng.

Điều đáng mừng là không chỉ gia đình anh hưởng lợi, mà hàng chục hộ dân trong thôn cũng tham gia trồng trà, bán nguyên liệu cho công ty. Giá hoa tươi được thu mua từ 800 nghìn đến 1 triệu đồng/kg, tạo nguồn thu nhập ổn định, giúp nhiều hộ dân vươn lên khá giả. Ngoài hoa và lá khô, cây giống trà hoa vàng cũng mang lại giá trị lớn, mỗi cây giống được bán ra thị trường khoảng 200.000 đồng.

Sản phẩm trà hoa vàng của anh Trọng hiện không đủ cung cấp cho khách hàng. Một số lô hàng đã được xuất khẩu sang Nhật Bản, nơi loại trà này vốn chỉ dành cho giới thượng lưu. Ông Nakamura, Phó Chủ tịch Tập đoàn Today Nhật Bản, sau khi khảo sát đã từng khẳng định: Trà hoa vàng ở Tam Đảo có hàm lượng saponin cao nhất, tác dụng chống ung thư vượt trội.

Không chỉ mang lại thu nhập cao, trà hoa vàng còn mở ra triển vọng phát triển du lịch sinh thái. Các vườn trà hoa vàng đang dần trở thành điểm đến hấp dẫn du khách, đặc biệt vào mùa hoa nở vàng rực rỡ.

Hiện, cơ quan chức năng và chính quyền địa phương đã có chủ trương bảo tồn, quy hoạch vùng nguyên liệu trà hoa vàng. Đây là bước đi quan trọng để địa phương vừa phát triển kinh tế, vừa giữ gìn nguồn gen quý hiếm. Nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã cũng bắt tay xây dựng thương hiệu, đưa trà hoa vàng trở thành sản phẩm đặc trưng của Phú Thọ, góp phần thúc đẩy chương trình “Mỗi xã một sản phẩm OCOP”.

Trong tương lai, với việc hình thành vùng dược liệu quy mô lớn tại xã Tam Dương Bắc và các xã dưới chân núi Tam Đảo, cây trà hoa vàng hứa hẹn trở thành hạt nhân phát triển kinh tế nông thôn mới, gắn với du lịch cộng đồng và bảo tồn thiên nhiên.

Trong hành trình đưa trà hoa vàng trở thành sản phẩm đặc trưng của địa phương, Sở Công Thương tỉnh Phú Thọ đã và đang đóng vai trò cầu nối quan trọng. Ngành Công Thương, Nông Nghiệp và Môi trường không chỉ hỗ trợ bà con về kỹ thuật, xây dựng chuỗi giá trị từ trồng, chế biến đến tiêu thụ, mà còn đồng hành trong việc quảng bá thương hiệu, kết nối thị trường trong và ngoài nước.

Đặc biệt, các Sở đã tích cực hướng dẫn doanh nghiệp, hợp tác xã hoàn thiện hồ sơ, tiêu chuẩn chất lượng để trà hoa vàng được công nhận và nâng hạng sao OCOP. Song song đó, các hội chợ, triển lãm trong và ngoài tỉnh cũng là cơ hội để sản phẩm trà hoa vàng Phú Thọ tiếp cận người tiêu dùng rộng rãi hơn. Nhờ sự định hướng và hỗ trợ này, cây trà hoa vàng không chỉ giúp người dân làm giàu, mà còn đang dần khẳng định thương hiệu bền vững trên bản đồ dược liệu Việt Nam.