Đánh thức tiềm năng từ những cây trồng chủ lực

Sáng 6/8 tại TP Vinh (Nghệ An), Diễn đàn “Kết nối sản xuất và tiêu thụ nông sản các tỉnh vùng Bắc Trung Bộ” diễn ra trong không khí sôi nổi, có sự tham gia của các bên liên quan từ Trung ương tới địa phương, từ nhà quản lý đến doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân. Chương trình do Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp Hội Làm vườn Việt Nam; Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường; Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật; Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An tổ chức, theo chỉ đạo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Trong bức tranh chung của vùng, Thanh Hóa nổi lên như một địa phương giàu tiềm năng với những cây trồng chủ lực mang lại giá trị kinh tế cao. Diện tích trồng dứa hiện đạt 4.000 ha, sản lượng khoảng 60-70 nghìn tấn mỗi năm; vùng cây ăn quả có múi khoảng 4.800 ha, chủ lực là cam và bưởi. Đặc biệt, sản phẩm vải không hạt, “tân binh” trong cơ cấu cây ăn quả đã cho sản lượng tới 600 kg/vụ và bước đầu thâm nhập thị trường Nhật Bản. Những con số này cho thấy hướng đi mới mẻ, đa dạng hóa sinh kế, mở rộng nguồn thu cho nông dân, nhất là ở các vùng miền núi và trung du còn khó khăn.

Dù có lợi thế về khí hậu, thổ nhưỡng và truyền thống canh tác, nông nghiệp Thanh Hóa vẫn chưa khai thác hết tiềm năng. Hoạt động sản xuất, chế biến và tiêu thụ còn nhỏ lẻ, manh mún; thiếu những doanh nghiệp đầu tàu đủ tiềm lực để dẫn dắt thị trường. Không ít hợp tác xã vẫn chỉ dừng ở khâu thu gom, sơ chế, chưa mạnh dạn đầu tư vào chế biến sâu để nâng cao giá trị sản phẩm.

Hệ quả là thu nhập của người trồng dứa, chè, cam, bưởi chưa ổn định. Mỗi mùa thu hoạch, nông dân vẫn nơm nớp nỗi lo “được mùa rớt giá” khi đầu ra phụ thuộc nhiều vào thương lái. Sự thiếu liên kết chặt chẽ giữa các khâu trong chuỗi giá trị không chỉ hạn chế khả năng cạnh tranh mà còn kéo dài vòng luẩn quẩn nghèo, đủ ăn và tái nghèo ở một số vùng sâu, vùng xa.

Chính sách làm đòn bẩy

Nhận diện rõ nút thắt, Thanh Hóa đã ban hành Nghị quyết 185/2021/NQ-HĐND với một phần quan trọng dành để hỗ trợ phát triển cây ăn quả và các cây trồng chủ lực. Chính sách này khuyến khích nông dân chuyển đổi giống, áp dụng kỹ thuật tiên tiến, đồng thời hỗ trợ vốn và kết nối thị trường tiêu thụ.

Chia sẻ tại Diễn đàn, ông Nguyễn Đức Cường, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, cho biết tỉnh đang mở rộng quy hoạch vùng trồng cây ăn quả, đồng thời đẩy mạnh xúc tiến thương mại, kêu gọi đầu tư và phát triển thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước. Ông khẳng định: “Không thể thiếu sự hỗ trợ từ các bộ ngành Trung ương và địa phương, đặc biệt trong định hướng phát triển trồng trọt bền vững, nâng cao thu nhập cho nông dân”. Đây là yếu tố quyết định để biến lợi thế tự nhiên thành lợi ích kinh tế lâu dài, giúp người dân thực sự thoát nghèo bền vững.

Theo đó, giai đoạn 2026-2030, Sở Nông nghiệp và Môi trường sẽ tham mưu UBND tỉnh ban hành cơ chế, chính sách chuyên biệt cho toàn ngành nông nghiệp - môi trường. Mục tiêu là xây dựng chuỗi giá trị khép kín, gắn sản xuất với khoa học công nghệ, chế biến sâu và xây dựng thương hiệu. Khi thương hiệu được định vị, nông sản Thanh Hóa không chỉ đứng vững ở thị trường trong nước mà còn vươn xa tới các thị trường xuất khẩu tiềm năng.

Một trong những bước đi chiến lược của Thanh Hóa là triển khai bản đồ thổ nhưỡng, với kế hoạch hoàn thành đánh giá đất đai tại 66 xã trong năm 2025 và phủ đủ 100 xã còn lại vào năm 2026. Công cụ này cho phép xác định chính xác loại cây trồng phù hợp với từng vùng đất, từ đó tối ưu năng suất, giảm chi phí đầu tư và hạn chế rủi ro do biến đổi khí hậu.

Việc áp dụng khoa học công nghệ còn mở ra cơ hội sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế, đáp ứng yêu cầu khắt khe của các thị trường cao cấp. Khi mỗi quả dứa, búp chè hay trái cam mang mã số vùng trồng, được truy xuất nguồn gốc rõ ràng, giá trị sản phẩm sẽ tăng gấp nhiều lần, tạo nguồn thu ổn định cho người nông dân.

Hành trình giảm nghèo từ nông sản ở Thanh Hóa không chỉ là câu chuyện về những con số sản lượng hay diện tích canh tác, mà còn là hành trình đổi thay tư duy, từ sản xuất manh mún sang liên kết chuỗi, từ bán thô sang chế biến sâu, từ sản phẩm vô danh sang thương hiệu có chỗ đứng.

Khi mỗi quả dứa, trái cam hay chùm vải không hạt được nâng tầm giá trị, đó cũng là lúc người nông dân bước ra khỏi vòng luẩn quẩn của nghèo khó. Và với sự đồng hành của chính quyền, doanh nghiệp cùng các chính sách hỗ trợ kịp thời, Thanh Hóa đang từng bước biến tiềm năng nông sản thành sức mạnh kinh tế, để mỗi mảnh vườn, thửa ruộng trở thành nền móng vững chắc cho cuộc sống ấm no của người dân.

Sở Nông nghiệp và Môi trường Thanh Hóa đang triển khai xây dựng bản đồ thổ nhưỡng, dự kiến hoàn thành đánh giá đất đai tại 66 xã trong năm 2025 và phủ kín 100 xã còn lại vào năm 2026. Đây không chỉ là bước đi kỹ thuật, mà còn là giải pháp căn cơ giúp xác định đúng loại cây trồng phù hợp cho từng vùng đất, giảm rủi ro trong sản xuất, tối ưu chi phí và nâng cao năng suất. Khi lựa chọn được cây trồng thế mạnh gắn với thị trường tiêu thụ ổn định, người nông dân, đặc biệt ở các xã miền núi, vùng sâu, vùng xa sẽ có cơ hội tăng thu nhập, ổn định sinh kế và từng bước thoát nghèo bền vững.