Cây đặc sản hóa cây xoá nghèo

Giữa những triền đất đỏ cằn khô trải dài từ Hàm Thuận Bắc đến Hàm Thuận Nam, cây thanh long trỗi dậy như một biểu tượng sinh kế của người nông dân Bình Thuận. Không chỉ mang về sản lượng trên 600.000 tấn mỗi năm, chiếm gần 70% sản lượng cả nước, thanh long đã trở thành “cây xóa nghèo” thực sự khi gắn liền với chuyển đổi tư duy sản xuất và sự tham gia tích cực của người dân vào chuỗi giá trị nông sản.

Tuy nhiên, để đi từ cây trồng truyền thống thành động lực kinh tế vùng, không thể chỉ dựa vào sản lượng. Bài học từ những lần “giải cứu” trước đây cho thấy: nếu thiếu tổ chức sản xuất bài bản, thiếu thị trường ổn định, người nông dân vẫn sẽ mãi trăn trở trong vòng luẩn quẩn “được mùa mất giá”.

Cây thanh long trỗi dậy như một biểu tượng sinh kế của người nông dân Bình Thuận. Ảnh: Việt Quốc

Tại xã Hàm Đức, huyện Hàm Thuận Bắc, bà Lê Nguyện, Giám đốc Hợp tác xã Thanh long Hàm Đức đã chứng minh một hướng đi khác. Không chọn lối canh tác đơn lẻ, bà vận động thành lập HTX để cùng nhau trồng thanh long theo tiêu chuẩn VietGAP, liên kết tiêu thụ với doanh nghiệp xuất khẩu. HTX hiện có gần 30 ha thanh long, cung ứng ra thị trường hơn 1.500 tấn/năm. Đặc biệt, HTX còn đầu tư chế biến rượu vang, thanh long sấy, nước ép từng bước nâng giá trị gia tăng lên gấp rưỡi so với bán tươi.

“Chúng tôi từng nghèo đến mức phải vay nóng để tái vụ. Nhưng từ khi có HTX, bà con không còn đơn độc. Mỗi vụ thu hoạch không còn là nỗi lo, mà là hy vọng”, bà Nguyện chia sẻ. Đến nay, nhiều hộ dân tham gia HTX đã có thu nhập ổn định từ 7-10 triệu đồng/tháng, góp phần thoát nghèo bền vững.

Hướng đi từ chính sách và sự liên kết

Sự chuyển mình của người trồng thanh long không chỉ đến từ nội lực, mà còn nhờ sự đồng hành từ chính sách. Trong những năm qua, ngành Công Thương đã triển khai nhiều chương trình hỗ trợ xúc tiến thương mại cho sản phẩm thanh long từ tổ chức hội chợ, kết nối giao thương, đến xây dựng gian hàng số và quảng bá sản phẩm OCOP.

Theo định hướng của Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương), việc tổ chức lại sản xuất theo chuỗi, xây dựng vùng nguyên liệu có mã số vùng trồng, tiêu chuẩn hóa sản phẩm, là điều kiện tiên quyết để nông sản Việt, trong đó có thanh long Bình Thuận có thể vươn xa, giảm lệ thuộc vào một vài thị trường truyền thống. Bộ Công Thương cũng đã phối hợp với địa phương trong việc hỗ trợ tập huấn kỹ thuật, nâng cấp bao bì, truy xuất nguồn gốc, và xây dựng hệ thống nhận diện thương hiệu sản phẩm.

Sự chuyển mình của người trồng thanh long không chỉ đến từ nội lực, mà còn nhờ sự đồng hành từ chính sách. Ảnh: Ngọc Khánh

Ở cấp tỉnh, ông Đặng Trung Thái, Giám đốc Trung tâm Khuyến công và Xúc tiến thương mại Bình Thuận khẳng định vai trò của cây thanh long không chỉ trong chiến lược nông nghiệp, mà còn là công cụ hiệu quả để nâng thu nhập cho người dân, nhất là ở vùng sâu vùng xa. Những mô hình HTX kiểu mới như Hàm Đức cần được nhân rộng, đi cùng với các chính sách tín dụng ưu đãi, hỗ trợ xây dựng thương hiệu và phát triển thị trường”.

“Từ năm 2022 đến nay, tỉnh đã đặt mục tiêu nâng diện tích thanh long đạt chuẩn VietGAP lên 10.500 ha vào năm 2025. Nhiều dự án ứng dụng công nghệ tưới tiết kiệm, chuyển đổi số trong quản lý vùng trồng, cũng đã được triển khai nhằm gia tăng hiệu quả sử dụng đất và giảm chi phí sản xuất cho nông dân”, ông Đặng Trung Thái nhấn mạnh.

Nhờ sự vào cuộc đồng bộ, tỷ lệ hộ nghèo đa chiều ở các xã trồng thanh long trọng điểm đã giảm rõ rệt. Riêng tại huyện Hàm Thuận Bắc, tỷ lệ hộ nghèo đến cuối năm 2024 chỉ còn khoảng 3,2%, giảm hơn 2 điểm phần trăm so với năm 2022.

Thanh long Bình Thuận đã đi một chặng đường dài từ quả đặc sản trồng lẻ tẻ trong vườn nhà, đến sản phẩm có tem truy xuất, có hợp đồng tiêu thụ và sẵn sàng bước ra thế giới. Quan trọng hơn, thanh long đang nuôi lớn những khát vọng rất đời: người nông dân giờ đây không chỉ làm để đủ ăn, mà còn làm để làm giàu bằng chính bàn tay, ý chí và tình yêu lao động của mình.

Không có con đường nào để giảm nghèo bền vững bằng cách để người dân tự làm chủ sản phẩm, làm chủ tương lai. Những hợp tác xã như Hàm Đức, những hộ dân vượt khó từ vườn thanh long, là bằng chứng rõ ràng rằng: nếu có tổ chức tốt, chính sách đúng và thị trường hỗ trợ thì ở bất kỳ vùng đất nào, kể cả nơi nắng khát như Bình Thuận cũng có thể nở hoa no ấm.