“Kho báu” thiên nhiên được đánh thức

Trong những năm gần đây, trên mảnh đất Tổ Hùng Vương, cây chè búp tím – loài chè đặc sản tưởng chừng đã bị mai một đang hồi sinh mạnh mẽ, trở thành “cây vàng” giúp nhiều hộ dân đổi thay cuộc sống. Không chỉ mang lại giá trị kinh tế vượt trội, chè búp tím còn ghi dấu trên thị trường trong và ngoài nước nhờ những công dụng đối với sức khỏe con người.

Chè búp tím vốn là giống chè cổ quý hiếm của Việt Nam. Trong búp chè có chứa anthocyanin – hợp chất chống oxy hóa mạnh, có tác dụng chống lão hóa, tăng cường sức đề kháng, bảo vệ tim mạch, kháng viêm và đặc biệt là hỗ trợ ngăn ngừa sự phát triển của tế bào ung thư. Hàm lượng EGCG trong chè tím cũng cao gấp nhiều lần so với chè xanh thông thường, mang lại lợi ích lớn trong việc bảo vệ sức khỏe tim mạch, chống tia phóng xạ và dưỡng da.

Từng có thời gian, giống chè quý này tưởng chừng đã biến mất. Tuy nhiên, nhờ nỗ lực của Viện Khoa học Kỹ thuật nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc và sự kiên trì của một số doanh nghiệp, trong đó có Công ty TNHH Đầu tư và Phát triển Trà UT (xã Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ), giống chè búp tím đã được khôi phục thành công. Giám đốc công ty, bà Lê Thị Hồng Phương, chia sẻ: “Cây chè tím là giống chè cổ của Việt Nam, nhưng nhiều năm trước gần như biến mất. Nhờ hợp tác với Viện, chúng tôi đã khôi phục lại giống quý này và đưa vào trồng trên đất Thanh Ba. Sau 4-5 năm, chè búp tím đã bắt đầu cho thu hoạch, tạo ra những sản phẩm đặc sắc, được người tiêu dùng đón nhận”.

Chỉ sau vài năm đưa vào sản xuất, chè búp tím Thanh Ba đã nhanh chóng tạo được dấu ấn trên thị trường. Công ty Trà UT cùng bà con đã xây dựng chuỗi liên kết sản xuất, bao tiêu sản phẩm cho gần 10 hộ dân địa phương, với tổng diện tích khoảng 20 ha. Riêng công ty trồng hơn 3 ha và hướng dẫn bà con kỹ thuật chăm sóc, cung cấp giống, phân bón hữu cơ, đảm bảo chè phát triển bền vững.

Chè búp tím hiện được chế biến thành nhiều dòng sản phẩm: Trà khô cao cấp, trà túi lọc, trà hộp quà tặng… Trong đó, ba sản phẩm Chè búp tím đã được công nhận sản phẩm OCOP 4 sao, một sản phẩm mới đạt OCOP 5 sao quốc gia, minh chứng cho chất lượng vượt trội và giá trị thương hiệu ngày càng được khẳng định.

Đặc biệt, chè búp tím Phú Thọ không chỉ dừng lại ở thị trường trong nước, sản phẩm đã xuất khẩu thành công sang Anh và Đức. Ngoài ra, công ty đã mở rộng thị trường tới Afghanistan, Pakistan, Dubai, Ấn Độ, Hà Lan, Pháp, Đài Loan…, tạo nền tảng để chè tím vươn xa hơn trong tương lai.

Cây “làm giàu” của người dân vùng Thanh Ba

Khác với chè xanh thông thường, chè búp tím có giá trị kinh tế cao gấp nhiều lần. Hiện tại, công ty thu mua chè búp tươi tím của nông dân với giá 35.000–40.000 đồng/kg, cao gấp 5–8 lần chè xanh. Thời điểm cao nhất, giá chè tươi tím từng đạt tới 70.000–75.000 đồng/kg. Thành phẩm sau chế biến có giá bán 850.000–2.000.000 đồng/kg, giúp hiệu quả kinh tế đạt từ 200 triệu đồng/ha trở lên, gấp 8–10 lần so với chè xanh.

Không chỉ mang lại thu nhập cao, việc trồng chè búp tím còn thay đổi tư duy sản xuất của người dân. Toàn bộ quy trình được thực hiện theo hướng hữu cơ, dùng nước giếng khoan tưới tiêu, sử dụng chế phẩm sinh học, tuyệt đối không hóa chất độc hại. Điều này không chỉ giúp chè sạch, an toàn mà còn góp phần bảo vệ môi trường.

Chị Phạm Hương Giang, một hộ trồng chè ở xã Thanh Ba, phấn khởi chia sẻ: “Gia đình tôi trước đây trồng 3 ha chè xanh nhưng 5 năm trở lại đây, được chính quyền địa phương định hướng trồng chè búp tím sẽ đem lại nguồn lợi cao, gia đình tôi chuyển sang trồng chè búp tím. Sau thời gian thu hoạch, liên kết với công ty trà UT trên địa bàn, thu nhập bình quân từ chè tím đã nâng lên 20 triệu/tháng. Ngoài ra, tôi còn thuê thêm bà con trong thôn hái chè, tạo việc làm cho nhiều người”.

Tương tự, bà Vũ Thị Mười cho biết: “Từ ngày gắn bó với chè búp tím, kinh tế gia đình tôi khấm khá hơn hẳn. Không còn cảnh lo toan túng thiếu như trước, chúng tôi yên tâm gắn bó với cây chè lâu dài”.

Để tạo sự bền vững, Công ty TNHH Đầu tư và Phát triển Trà UT đã xây dựng mô hình liên kết với người dân, cam kết bao tiêu toàn bộ sản phẩm chè búp tím cho các hộ tham gia, hướng dẫn kỹ thuật, cung cấp vật tư và đầu tư chế biến hiện đại. Hiện tại, công ty có 2 nhà máy chuyên chế biến chè xanh và chè búp tím với tổng số lao động thường xuyên khoảng 60 người, chưa kể lao động thời vụ tại các vùng nguyên liệu.

Mỗi năm, công ty xuất khẩu 1.700–2.000 tấn chè xanh và khoảng 9 tấn chè tím, với tổng sản lượng trên 2.000 tấn/năm. Dù sản lượng chè tím chưa lớn nhưng giá trị kinh tế cao, tiềm năng phát triển rộng mở.

Đằng sau sự phát triển của chè búp tím còn có sự đồng hành của chính quyền địa phương và các cơ quan chuyên môn. Sở Công Thương tỉnh Phú Thọ đã hỗ trợ doanh nghiệp về máy móc chế biến, trang thiết bị hiện đại, đồng thời hỗ trợ truy xuất nguồn gốc sản phẩm, tham gia hội chợ triển lãm trong và ngoài nước để quảng bá thương hiệu chè búp tím.

Nhờ đó, chè búp tím Phú Thọ đã khẳng định được vị thế, từ sản phẩm đặc sản địa phương trở thành hàng hóa có chỗ đứng trên thị trường quốc tế. Trong thời gian tới, Công ty Trà UT cùng bà con vùng Thanh Ba đặt mục tiêu mở rộng diện tích chè tím lên gấp đôi, đồng thời xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn hữu cơ quốc tế. Bên cạnh đó, việc đa dạng hóa sản phẩm, từ trà túi lọc, trà quà tặng đến dòng cao cấp sẽ giúp chè tím chinh phục nhiều thị trường khó tính.

Câu chuyện chè búp tím Phú Thọ là minh chứng sinh động cho việc phát triển nông sản đặc sản theo chuỗi giá trị. Không chỉ giúp người dân nâng cao thu nhập, chè búp tím còn khẳng định bản sắc, văn hóa của đất Tổ. Với hướng đi đúng đắn, chè búp tím chắc chắn sẽ trở thành “đại sứ” của vùng đất Phú Thọ trên thị trường quốc tế, góp phần làm giàu cho quê hương và đưa hình ảnh đất Tổ vươn xa.