Từ trái ngọt của núi rừng đến thương hiệu đặc sản

Mỗi độ Thu về, nắng vàng trải khắp triền đồi ở các xã phía Bắc cũng là lúc mùa hồng không hạt bước vào kỳ thu hoạch rộn ràng. Những trái hồng căng mọng, giòn ngọt, mang trong mình hương vị núi rừng vừa là thành quả của bao mồ hôi nhọc nhằn, vừa là niềm tự hào của người dân nơi đây.

Khác với nhiều giống hồng thông thường, hồng không hạt tỉnh Thái Nguyên thuộc nhóm hồng trơn, phần nhân bị thoái hóa tạo nên vị giòn thanh mát đặc trưng. Chính sự khác biệt này khiến loại quả vùng cao nhanh chóng chiếm được cảm tình của thị trường. Không chỉ ngon miệng, hồng còn gắn với ký ức lâu đời của người dân, khi nhiều cây đã hơn trăm tuổi vẫn sai trĩu quả, góp phần tạo nên vùng nguyên liệu rộng trên 830ha, tập trung ở các xã Quảng Bạch, Nam Cường, Đồng Phúc, Nà Phặc.

Ở thôn Nà Chom, xã Đồng Phúc, mùa hồng năm nay nhộn nhịp hơn hẳn. Cả thung lũng rực lên sắc đỏ vàng của vườn chín, người dân tất bật hái hồng bán cho thương lái với giá 20-25 nghìn đồng/kg. Nếu như trước kia việc vận chuyển đầy khó khăn vì đường đất dốc đứng, thì nay tuyến bê tông mở đến tận vườn đã tạo nên bước ngoặt, giúp bà con yên tâm mở rộng sản xuất.

Câu chuyện phát triển hồng không chỉ dừng lại ở bán quả tươi. Hợp tác xã (HTX) Đồng Lợi, xã Đồng Phúc, đang mạnh dạn đưa công nghệ năng lượng mặt trời vào chế biến hồng sấy dẻo. Nhờ vậy, sản phẩm vừa dễ bảo quản, vừa bán được giá cao, mở ra hướng đi mới trong nâng cao giá trị gia tăng. “Chúng tôi xác định không chỉ sản xuất hữu cơ mà còn gắn với du lịch trải nghiệm, để đưa hồng không hạt đến gần hơn với du khách”, ông Đồng Văn Lợi, Giám đốc HTX Đồng Lợi chia sẻ.

Đặc sản vùng cao - động lực cho giảm nghèo bền vững

Không phải ngẫu nhiên mà hồng không hạt có thể đứng vững trên thị trường. Suốt gần hai thập kỷ, tỉnh Thái Nguyên đã kiên trì bảo tồn giống quý này thông qua nhiều chương trình khoa học và dự án thâm canh. Từ năm 2007, hàng loạt đề tài được triển khai như tuyển chọn cây đầu dòng, xây dựng vườn ươm, chủ động sản xuất giống và chuyển giao kỹ thuật cho nông dân. Nhờ đó, hồng không hạt dần hình thành vùng sản xuất tập trung, thay đổi hẳn tập quán canh tác nhỏ lẻ.

Một dấu ấn quan trọng là năm 2010, hồng không hạt Thái Nguyên chính thức được cấp Văn bằng bảo hộ chỉ dẫn địa lý. Đây chẳng khác nào “tấm hộ chiếu” để sản phẩm bước ra thị trường lớn, mở đường cho việc xây dựng thương hiệu lâu dài. Cùng thời điểm, Hội Hồng không hạt được thành lập, logo và nhãn mác đồng bộ, sản phẩm được đóng gói, gắn tem truy xuất nguồn gốc. Điều này không chỉ nâng cao niềm tin người tiêu dùng mà còn tạo sức cạnh tranh cho nông sản vùng cao.

Những năm tiếp theo, địa phương tiếp tục cải tạo diện tích hồng già cỗi, trồng mới theo hướng hàng hóa, áp dụng kỹ thuật thâm canh hiện đại. Năng suất vì thế tăng 20–25%, thu nhập bình quân của người trồng cao hơn 20% so với sản xuất tự phát. Quan trọng hơn, bà con bắt đầu thay đổi tư duy, từ sản xuất “có gì bán nấy” sang sản xuất theo chuẩn, gắn chặt với nhu cầu thị trường.

Đặc biệt, mô hình liên kết chuỗi được coi là chìa khóa thoát nghèo cho nhiều hộ dân. Tiêu biểu như HTX Tân Phong (xã Quảng Bạch) tham gia Dự án liên kết chuỗi trong Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, quy mô 33ha. Theo ông Chu Văn Tỵ, Giám đốc HTX, khi tham gia dự án, đơn vị vừa được hỗ trợ kỹ thuật, vừa mở rộng liên kết tiêu thụ, giúp giá trị hồng không hạt ngày càng được nâng cao.

Ông Triệu Quang Hùng, Chủ tịch UBND xã Đồng Phúc, khẳng định: “Chúng tôi không chỉ mở rộng diện tích hơn 100ha hồng không hạt, mà còn gắn chặt phát triển cây đặc sản này với du lịch trải nghiệm và chế biến sâu. Đây là cách để nâng cao giá trị sản phẩm, giúp bà con có thu nhập ổn định và bền vững hơn”.

Câu chuyện hồng không hạt Thái Nguyên là minh chứng sống động cho hiệu quả của chiến lược phát triển nông sản đặc sản gắn với bảo tồn, khoa học công nghệ và liên kết chuỗi. Từ những cây cổ thụ trăm tuổi đến những vườn được chăm sóc bài bản, từ quả tươi truyền thống đến sản phẩm chế biến hiện đại, hồng không hạt đã và đang khẳng định thương hiệu vùng cao.

Sự thành công của cây hồng không hạt không chỉ nằm ở giá trị kinh tế, mà còn mở ra cơ hội thoát nghèo cho hàng ngàn hộ nông dân miền núi. Khi sản phẩm đặc sản được nâng tầm thương hiệu, người dân không chỉ bán quả mà còn bán được giá trị trải nghiệm, văn hóa và du lịch. Đây chính là con đường để hồng không hạt Thái Nguyên vươn xa, góp phần quan trọng vào mục tiêu giảm nghèo bền vững.

Trong tương lai, nếu tiếp tục duy trì chất lượng đồng đều, mở rộng mô hình chế biến sâu và gắn sản xuất với du lịch, trái hồng không hạt chắc chắn sẽ còn đi xa hơn. Không chỉ là thức quả mùa Thu của núi rừng, hồng không hạt đang trở thành niềm tin và động lực phát triển kinh tế cho người dân vùng cao, giúp họ thoát nghèo một cách vững chắc.