Bài bản từ chủ trương đến hành động

Lạng Sơn là tỉnh miền núi biên giới, có hơn 80% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số. Người dân chủ yếu sinh sống rải rác ở các địa bàn có địa hình phức tạp, giao thông khó khăn, điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, không thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp quy mô lớn. Những yếu tố này từng khiến tỷ lệ hộ nghèo của tỉnh luôn ở mức cao, đặc biệt tại các xã vùng sâu, vùng xa.

Thay vì chấp nhận khó khăn, Lạng Sơn đã chủ động xây dựng chiến lược giảm nghèo bài bản, tổng thể và kiên trì thực hiện phương châm “trao cần câu, không trao cá”, coi người dân là chủ thể của quá trình thoát nghèo.

Ngay khi bước vào giai đoạn 2021–2025, thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, tỉnh đã ban hành hàng loạt quyết định, kế hoạch; phân công nhiệm vụ rõ ràng; thành lập Ban Chỉ đạo từ cấp tỉnh đến tận cơ sở. Các địa phương căn cứ đặc điểm địa lý, dân tộc, tập quán sản xuất, khả năng huy động nguồn lực để xây dựng phương án giảm nghèo phù hợp với điều kiện thực tế.

Nhờ đó, sau 4 năm, tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh giảm mạnh từ 12,2% (năm 2021) xuống còn 3,36% (năm 2024), bình quân mỗi năm giảm gần 3%. Mục tiêu đến hết năm 2025 đưa tỷ lệ hộ nghèo còn 1,36% đang trong tầm tay.

Song song, hơn 4.000 hộ dân đã được hỗ trợ sinh kế thông qua 249 mô hình giảm nghèo hiệu quả, tạo việc làm cho trên 3.500 lao động. Gần 1.000 căn nhà cho hộ nghèo, cận nghèo được xây mới hoặc sửa chữa; hàng loạt công trình hạ tầng thiết yếu ở thôn, bản được đầu tư, góp phần cải thiện điều kiện sinh hoạt và sản xuất.

Một điểm sáng của Lạng Sơn là sự thay đổi căn bản trong phương pháp tiếp cận. Từ chỗ coi giảm nghèo là “trợ cấp”, tỉnh đã chuyển sang quan điểm “trao cơ hội để người dân tự vươn lên”. Cách làm này không chỉ tạo ra thu nhập mới, mà còn khơi dậy ý chí tự lực, tự cường – yếu tố then chốt để thoát nghèo bền vững.

Câu chuyện của ông Hoàng Văn Cương ở xã Đồng Đăng (tỉnh Lạng Sơn) là minh chứng rõ nét. Trước đây, gia đình ông thuộc diện hộ nghèo, chỉ trông chờ vào cây ngô, cây sắn, năng suất thấp. Được tuyên truyền, hỗ trợ vay 50 triệu đồng từ Ngân hàng Chính sách xã hội, ông quyết định trồng 4 ha cây hồi. Sau vài năm, thu nhập đạt khoảng 160 triệu đồng/năm, gia đình thoát nghèo bền vững, đời sống ổn định hơn trước.

Những mô hình như vậy cho thấy vai trò quan trọng của chính quyền cơ sở trong việc rà soát, phân loại hộ nghèo theo tiêu chí đa chiều, từ đó đưa ra giải pháp “trúng” với từng hộ, từng nhóm đối tượng. Ban chỉ đạo giảm nghèo các cấp cũng được kiện toàn, phân công cán bộ theo dõi tận thôn, bản, giúp nguồn lực được sử dụng hiệu quả, tránh dàn trải, lãng phí.

Tập trung nguồn lực, không để ai bị bỏ lại phía sau

Dù kết quả tích cực, Lạng Sơn vẫn đối mặt không ít khó khăn. Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, tỷ lệ giải ngân các chương trình mục tiêu quốc gia còn thấp, 6 tháng đầu năm nay mới đạt 3,1%. Nguyên nhân là văn bản hướng dẫn từ Trung ương ban hành chưa kịp thời, chưa phù hợp thực tiễn; trong khi năng lực tổ chức triển khai ở cấp xã còn hạn chế.

Mặt khác, rào cản từ phía người dân cũng đáng lưu tâm. Nhiều đồng bào dân tộc thiểu số chưa tiếp cận đầy đủ thông tin chính sách; tư duy sản xuất còn nặng tính tự cung tự cấp, thiếu liên kết với thị trường. Việc chuyển đổi sang mô hình sinh kế mới gặp khó khăn về kỹ thuật, vốn và đầu ra. Một số mô hình chưa gắn với chuỗi giá trị nên hiệu quả chưa ổn định.

Ngoài ra, thời tiết cực đoan, dịch bệnh trên cây trồng, vật nuôi cũng tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến năng suất và thu nhập, nhất là ở vùng khó khăn.

Lạng Sơn vừa hoàn thành sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, từ 194 đơn vị xuống còn 65. Trên nền tảng hành chính mới, tỉnh chủ động ban hành hướng dẫn triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững theo mô hình chính quyền hai cấp.

Ông Nguyễn Hữu Chiến, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, nhấn mạnh: “Muốn giảm nghèo hiệu quả, phải khơi dậy ý chí tự lực của người dân. Chỉ khi người nghèo không còn đứng ngoài cuộc mà trở thành chủ thể thì kết quả mới bền vững”.

Theo đó, tỉnh ưu tiên nguồn lực cho các nhiệm vụ cấp bách như xóa nhà tạm, cải thiện điều kiện giáo dục, y tế, nước sạch. Đồng thời, tiếp tục đầu tư hạ tầng kinh tế - xã hội, hỗ trợ sản xuất theo hướng thích ứng biến đổi khí hậu, gắn với thị trường tiêu thụ. Tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện chính sách, đặc biệt ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, nhằm bảo đảm minh bạch, đúng mục tiêu, đúng đối tượng.

Với nền tảng kết quả đã đạt cùng sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, Lạng Sơn đặt mục tiêu năm 2025 giảm thêm 2–2,5% hộ nghèo, phấn đấu hoàn thành và vượt chỉ tiêu được giao.

Phương châm “trao cần câu, không trao cá” đã chứng minh hiệu quả rõ rệt, không chỉ giúp người dân thoát nghèo bằng chính sức mình, mà còn lan tỏa tinh thần tự lực, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội bền vững cho cả tỉnh.

Không chỉ là những con số giảm nghèo ấn tượng, hành trình mà Lạng Sơn đang đi còn thắp lên niềm tin cho thế hệ trẻ nơi vùng biên cương. Khi người dân được tiếp cận tri thức, có cơ hội lao động và phát huy nội lực, họ không chỉ thoát nghèo mà còn từng bước làm giàu chính đáng trên mảnh đất quê hương. Đó cũng là nền tảng để Lạng Sơn hội nhập, phát triển, giữ vững vai trò là điểm tựa vững chắc nơi phên dậu Tổ quốc, đúng với tinh thần “không để ai bị bỏ lại phía sau”.

Tỷ lệ hộ nghèo đã giảm từ 12,2% năm 2021 xuống 3,36% năm 2024; hộ cận nghèo giảm từ 12,06% xuống còn 8%. Việc nâng cao năng lực cán bộ cơ sở được coi là chìa khóa giúp tháo gỡ vướng mắc, đưa chính sách đến đúng người, đúng nhu cầu, tránh hình thức.