Bà con dân tộc thoát nghèo nhờ trồng nấm công nghệ

Giấc mơ thoát nghèo từ nấm quý trời ban

Khi sương sớm còn vương trên nương ngô và gió núi thổi vi vu qua những triền đồi, những bàn tay người Mông, người Thái ở Điện Biên đã nhẹ nhàng mở cửa phòng nuôi trồng, chăm chút từng sợi nấm đông trùng hạ thảo, loài dược liệu được ví như “vàng mềm” giữa núi rừng Tây Bắc.

Đông trùng hạ thảo từ lâu vốn chỉ hiện diện trong các phòng khám Đông y cao cấp, trên kệ hàng của giới có thu nhập cao. Nhưng nay, chính bà con dân tộc thiểu số nơi vùng biên địa đầu Tổ quốc lại đang là người gieo trồng và làm chủ loại nấm quý giá này.

Điện Biên, với khí hậu đặc trưng và độ cao lý tưởng, đã được các chuyên gia đánh giá là vùng có điều kiện lý tưởng để nuôi trồng đông trùng hạ thảo. Tận dụng thế mạnh ấy, nhiều hộ dân dưới sự hỗ trợ của chính quyền và ngành Công Thương đã mạnh dạn chuyển đổi từ canh tác truyền thống sang mô hình sản xuất nấm công nghệ cao. Đây không còn đơn thuần là câu chuyện làm ăn, mà là hành trình chuyển hóa tư duy, bứt phá khỏi cái vòng luẩn quẩn của nghèo đói bền vững.

Ông Đào Huy Hùng, chủ cơ sở đông trùng hạ thảo Huy Hùng, chia sẻ: “Trước đây bà con quanh tôi chỉ biết sống dựa vào nương, vào rẫy, thu nhập bấp bênh. Nay, với mô hình nuôi trồng đông trùng hạ thảo, không ít hộ đã có doanh thu hàng trăm triệu mỗi tháng. Quan trọng hơn, bà con bắt đầu tin rằng mình có thể làm kinh tế bền vững, bằng chính trí tuệ và sức lao động của mình.”

Tuy nhiên, con đường từ căn phòng nuôi trồng đến tay người tiêu dùng không hề bằng phẳng. Đông trùng hạ thảo Điện Biên, dù có chất lượng không thua kém sản phẩm từ các tỉnh bạn hay hàng nhập khẩu, vẫn đang gặp rào cản lớn về đầu ra.

Hiện nay, chính bà con dân tộc thiểu số nơi vùng biên địa đầu Tổ quốc lại đang là người gieo trồng và làm chủ loại nấm quý giá. Ảnh minh hoạ

Thị trường tiêu thụ hiện nay chủ yếu tập trung ở các thành phố lớn, nơi có nhóm khách hàng cao cấp. Trong khi đó, phần lớn người dân nông thôn, vùng sâu vùng xa vẫn chưa có cơ hội tiếp cận sản phẩm, phần vì giá thành còn cao, phần vì thiếu nhận diện thương hiệu.

Cạnh tranh từ các thương hiệu lớn ở Lâm Đồng, Hà Nội hay thậm chí từ Hàn Quốc, Tây Tạng… càng khiến sản phẩm của bà con Điện Biên chật vật khẳng định chỗ đứng. Một nguyên nhân sâu xa là do phương thức kinh doanh còn quá truyền thống, chưa bắt nhịp với xu hướng thương mại điện tử, nơi người tiêu dùng ngày nay đang tìm kiếm và mua sắm sản phẩm.

Trao đổi với Báo Công Thương, ông Nguyễn Văn Dũng, Phó Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Điện Biên cho rằng: “Nếu muốn trụ vững trên thị trường, bà con và các cơ sở sản xuất bắt buộc phải chuyển mình. Không thể nuôi trồng theo công nghệ cao nhưng bán hàng bằng phương pháp cũ được.”

Chính sách đồng hành cùng người dân

Trong thời đại kỷ nguyên số, nơi thương mại điện tử không còn là lựa chọn mà là lối đi tất yếu, vai trò của Nhà nước, đặc biệt là các cơ quan chuyên ngành trở nên then chốt trong việc tháo gỡ nút thắt thị trường cho nông sản đặc thù. Thấu hiểu điều đó, Sở Công Thương tỉnh Điện Biên đã chủ động vào cuộc, triển khai đồng bộ nhiều giải pháp thiết thực: từ việc tổ chức các lớp đào tạo kỹ thuật nuôi trồng bài bản, cung ứng giống nấm chất lượng cao, hỗ trợ nguồn vốn vay ưu đãi cho hộ sản xuất, cho đến kết nối tiêu thụ đầu ra, đưa sản phẩm đông trùng hạ thảo của đồng bào lên các sàn thương mại điện tử lớn mở ra hướng đi mới, giàu triển vọng và bền vững hơn cho người dân nơi miền núi cao.

“Việc đẩy mạnh bán hàng qua các nền tảng trực tuyến không còn là lựa chọn, mà là xu hướng tất yếu. Các doanh nghiệp cần tận dụng tối đa các sàn thương mại điện tử như Shopee, Lazada, Tiki,... để tiếp cận khách hàng trên cả nước, giảm sự phụ thuộc vào kênh phân phối truyền thống”, ông Nguyễn Văn Dũng cho biết.

Không dừng lại ở kỹ thuật, chính quyền cũng hướng dẫn bà con cách làm truyền thông sản phẩm, xây dựng câu chuyện thương hiệu – từ nguồn gốc núi rừng Tây Bắc, bàn tay người dân tộc, cho đến giá trị sức khỏe cho cộng đồng. Những clip giới thiệu, hướng dẫn sử dụng, phản hồi của khách hàng, thậm chí cả hành trình làm nấm đã bắt đầu xuất hiện trên TikTok, Facebook, Zalo...

Mô hình sản xuất nấm công nghệ cao. Ảnh: Ngọc Hoa

Việc đưa đông trùng hạ thảo từ phòng lab lên sàn thương mại điện tử không chỉ giúp sản phẩm đến gần người tiêu dùng hơn, mà còn giúp bà con nắm bắt kỹ năng mới trong kỷ nguyên số, điều chưa từng có trong lịch sử làm nông nghiệp truyền thống của họ.

Nhận thức rõ tiềm năng của cây dược liệu trong việc phát triển kinh tế và giảm nghèo bền vững, tỉnh Điện Biên đã ban hành Quyết định số 1772/QĐ-UBND ngày 26/9/2022, phê duyệt phương án phát triển vùng trồng cây dược liệu quý tại xã Tênh Phông, huyện Tuần Giáo. Theo đó, giai đoạn 2022–2025, tỉnh đặt mục tiêu phát triển khoảng 200–300 ha các loài dược liệu như sâm Ngọc Linh, sâm Lai Châu, thất diệp nhất chi hoa, tam thất bắc, hoàng tinh hoa trắng… Đến năm 2030, diện tích trồng mới dự kiến đạt 700–1.000 ha, tạo việc làm thường xuyên cho hơn 400 lao động và khoảng 500 lao động thời vụ, góp phần giảm nghèo cho trên 100 hộ dân.

Từ những lò ấp nhỏ nơi thôn bản, những lọ đông trùng hạ thảo nay đã vươn đến các đô thị lớn, trở thành biểu tượng cho sự hồi sinh kinh tế của người dân tộc thiểu số. Không còn là “nông dân nghèo”, họ đã trở thành những “kỹ sư nông nghiệp công nghệ cao” với thu nhập ổn định, tư duy thị trường và khát vọng vươn lên.

Câu chuyện của đông trùng hạ thảo không chỉ là chuyện của một sản phẩm nông nghiệp mà đó là câu chuyện của lòng tin, của đổi mới, của dũng cảm từ bỏ cái cũ để bước vào tương lai. Và trong hành trình ấy, chính sách đồng hành, sự vào cuộc quyết liệt của ngành Công Thương và khát vọng vươn lên của bà con dân tộc đã cùng nhau viết nên một chương mới: Giảm nghèo bằng khoa học, làm giàu bằng tri thức và phát triển bền vững trên chính mảnh đất quê hương.