Đông Trường Sơn đổi đời nhờ cây mía

Trên những cánh đồng mía bạt ngàn tại xã Chư Krey, tỉnh Gia Lai, 30 ha mía của gia đình ông Nguyễn Hữu Phúc (làng Brò) đang mang lại nguồn thu ổn định, góp phần cải thiện đời sống. Ông Phúc chia sẻ, so với các cây trồng truyền thống, cây mía mang lại hiệu quả kinh tế vượt trội, đặc biệt khi áp dụng cơ giới hóa đồng bộ. Với 1 ha mía, gia đình ông có thể thu lợi 30–40 triệu đồng, đồng thời giảm chi phí nhờ mô hình cánh đồng mẫu lớn, cơ giới hóa từ khâu làm đất đến thu hoạch.

Tại xã Tơ Tung, gia đình ông Lê Việt Công với 10 ha mía đã thu hoạch gần 800 tấn trong niên vụ vừa qua, nhờ đầu ra ổn định và nhà máy bao tiêu toàn bộ sản phẩm. “Hiện nay, cây mía là cây trồng chủ lực duy nhất, giúp nông dân yên tâm về thu nhập, đồng thời mở rộng diện tích sản xuất nhờ cơ giới hóa đồng bộ”, ông Công cho biết.

Không chỉ ở những diện tích lớn, các hộ dân khác cũng từng bước cải thiện đời sống nhờ cây mía. Ông Nguyễn Văn Bình (xã An Khê) thu về hơn 250 triệu đồng từ 5 ha mía vụ trước. Trong khi đó, anh Đinh Rânh (xã Chơ Long) từ diện tích 7 ha mía liên kết với Nhà máy Đường An Khê đã thu lợi gần 300 triệu đồng ngay vụ đầu tiên, và tiếp tục mở rộng diện tích trong các năm tiếp theo.

Đông Trường Sơn, bao gồm xã An Khê, Kông Bơ La, Đăk Pơ và Kông Chro, từng là vùng đất khó khăn với đất dốc, khí hậu khô hạn và giao thông đi lại khó khăn. Người dân chủ yếu trồng mì, bắp, đậu… nhưng hiệu quả kinh tế thấp, đời sống luôn bấp bênh. Tuy nhiên, từ khi cây mía được đưa vào trồng đại trà và Nhà máy Đường An Khê phát triển, vùng đất này đã có những bước chuyển mình rõ rệt.

Vị ngọt của sự liên kết ‘ba nhà’

Niên vụ 2024–2025, Nhà máy Đường An Khê thu mua mía 10 chữ đường tại ruộng với giá 1,1 triệu đồng/tấn, hỗ trợ cước vận chuyển bình quân 160 nghìn đồng/tấn, đồng thời bổ sung giá mía theo giai đoạn 20 nghìn đồng/tấn mía thuần. Ông Nguyễn Hoàng Phước, Phó Giám đốc Nhà máy Đường An Khê, cho biết: “Nhà máy ban hành giá mía theo từng thời kỳ nhưng không thấp hơn mức bảo hiểm, nhằm đảm bảo quyền lợi cho người trồng mía. Đồng thời tiếp tục đầu tư phát triển vùng nguyên liệu như những năm trước”.

Từ cây trồng “phụ”, mía ở Đông Trường Sơn đã trở thành cây chủ lực, mang lại thu nhập ổn định cho hàng chục nghìn hộ dân, góp phần xóa đói giảm nghèo và phát triển kinh tế địa phương. Thành công này xuất phát từ mô hình liên kết “ba nhà” gồm nhà nước, nhà nông và doanh nghiệp đã tạo nên chuỗi giá trị khép kín từ sản xuất đến tiêu thụ.

Trong đó, Nhà máy Đường An Khê đóng vai trò “đầu kéo”, bao tiêu toàn bộ sản lượng mía, hỗ trợ kỹ thuật, giống, phân bón và đầu tư mạnh mẽ vào cơ giới hóa. Song hành với doanh nghiệp, chính quyền địa phương vận động nông dân áp dụng tiến bộ kỹ thuật và cơ giới hóa từ khâu làm đất, trồng, chăm sóc đến thu hoạch, giúp giảm chi phí, tăng năng suất và cải thiện đời sống.

Tại các xã Kbang, Kông Bơ La, Tơ Tung, Sơn Lang và Đa Krông, hơn 3.000 ha mía đã được cơ giới hóa hoàn toàn, tiết kiệm lao động và nâng cao hiệu quả sản xuất. Cùng với các cánh đồng mẫu lớn, cây mía trở thành điểm sáng trong phát triển nông nghiệp hiện đại Tây Nguyên.

Hiện nay, Gia Lai sở hữu vùng nguyên liệu mía khoảng 45.000 ha, trải dài khắp Đông và Đông Nam tỉnh. Niên vụ 2024–2025, tổng diện tích mía toàn vùng Đông Gia Lai đạt hơn 31.500 ha, sản lượng ước đạt 2,4 triệu tấn, trở thành vùng nguyên liệu mía lớn nhất cả nước.

Để phát triển bền vững, Nhà máy Đường An Khê đề xuất nâng công suất ép từ 18.000 tấn/ngày lên 25.000 tấn/ngày, xây dựng Nhà máy Ethanol từ mật rỉ và nâng công suất Nhà máy Điện sinh khối từ 95 lên 135 MW. Những bước đi này giúp giải quyết lượng mía dư thừa và giảm tổn thất sau thu hoạch.

Bên cạnh đó, Nhà nước và chính quyền địa phương tiếp tục hỗ trợ vốn, hạ tầng giao thông, thủy lợi, tạo điều kiện cho nông dân mở rộng sản xuất. Việc kết nối thị trường trong và ngoài nước giúp ngành mía đường phát triển bền vững, duy trì thu nhập ổn định cho người dân.

Nhờ cây mía, hàng chục nghìn hộ dân từng bước thoát nghèo, cải thiện điều kiện sống và có cơ hội đầu tư cho giáo dục, y tế và sinh kế bền vững. Các hộ dân dần hình thành thói quen sản xuất theo quy trình đồng bộ với cơ giới hóa và liên kết doanh nghiệp, góp phần nâng cao năng lực quản lý kinh tế hộ.

Vùng mía Đông Trường Sơn là minh chứng điển hình cho hiệu quả của mô hình liên kết “ba nhà” trong phát triển nông nghiệp hiện đại và công tác xóa đói giảm nghèo bền vững. Với sự đồng hành của doanh nghiệp, nông dân và chính quyền, cây mía không chỉ tạo ra “vị ngọt” kinh tế mà còn mang đến cơ hội giảm nghèo bền vững, cải thiện đời sống, nâng cao năng lực sản xuất và hướng tới tương lai bền vững cho đồng bào Tây Nguyên.

Thành công của cây mía không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, mà còn mở ra cơ hội nâng cao thu nhập, ổn định đời sống và giảm nghèo bền vững cho người dân Gia Lai.